MUSYLMAN JYL SANAÝY QAShAN PAIDA BOLDY?
MUSYLMAN JYL SANAÝY QAShAN PAIDA BOLDY?
Ответ
Islam dininde qasıetti kúnder, túnder jáne aılar qamarı jyl sanaýy negizinde anyqtalady. Mundaı jyl sanaq aı fazasynyń ózgerýine qaraı esepteledi. Jańa aıdyń (hıláldyń) kórinýimen jańa aı bastalady. Qamarı aı 29 ne 30 kún bolady.
Musylman jyl sanaýy Paıǵambarymyzdyń (oǵan Allanyń salaýaty men sálemi bolsyn) Mekkeden Mádınaǵa qonys aýdarǵan ýaqytynan bastalady. Oǵan sebep Omar ıbn Hattab (oǵan Alla razy bolsyn) Basra qalasynyń ákimi Ábý Musa ál-Ashǵarıge (oǵan Alla razy bolsyn) hat jazady. Ábý Musa (oǵan Alla razy bolsyn) Omarǵa (oǵan Alla razy bolsyn) bylaısha jaýap hat jazady: «Sizdiń jazǵan hatyńyzdy aldym. Alaıda qashan jazylǵany jaıynda tarıhy jazylmaǵan», – deıdi.
Osylaısha ekinshi halıfa Omar ıbn Hattab (oǵan Alla razy bolsyn) Islam kúntizbesin qaı ýaqyttan bastalatynyn basqa sahabalarmen aqyldasyp, ártúrli pikirden keıin, bári kelise otyryp, Paıǵambarymyzdyń (oǵan Allanyń salaýaty men sálemi bolsyn) Mekkeden Mádınaǵa qonys aýdarǵan jylynan bastaý týraly sheshim qabyldady. Osylaısha osy kúnnen hıjra jyl sanaýy bastalady.
Musylman kúntizbesi kúnmen emes, aımen eseptelgeni sebepti grıgorıan kúntizbesinen birshama aıyrmashylyǵy bar. Osy sebepti bir jyly – 10, basqa jyly 11 kúnge qysqa bolyp jatady. Sol sebepti musylman meıramdary grıgorıan kúntizbesiniń túrli kúnderine sáıkes keledi.
Musylman kúntizbesi 12 aıdan turady. Ol shamamen 354 nemese 355 kúnge saı keledi. Ol jaıly Quran Kárimde: «Shyndyǵynda, Allanyń quzyrynda aılardyń sany on eki. Kókter men jerdi jaratqan kúni Allanyń Kitabynda (Láýh mahfýzda) (solaı jazylǵan)», – deıdi. («Táýbe» súresi, 36-aıat).
Qasıetti qajylyq aılarynan soń keletin muharram aıy – Hıjra jyl sanaýy boıynsha alǵashqy aı. Osy muharram aıynan musylman kúntizbesinde jańa jyl bastalady. Kún tizbesinde jańa kún túngi on ekiden keıin bastalatyn bolsa, aı tizbesi boıynsha jańa kún kún batqannan keıin bastalady. Alla Taǵala Quranda: «Alla Taǵala túndi tynyǵý, kún men aıdy esep úshin jaratqan», – deıdi. («Ánǵam» súresi, 96-aıat).
Hıjra jyl sanaýy dinimizdegi Ramazan aıynyń bastalýy, oraza, qurban aıat sııaqty dinı merekelerdi dál anyqtaýǵa múmkindik beredi. Musylman jyl sanaýy álem boıynsha birdeı bolyp, musylman qoǵamy ýaqytyn bir júıege keltiredi.
Medet QURMAShULY
«Iman» jýrnaly, №12, 2024 jyl
Автор: арслан айтбай
