Oraza kezinde ıne saldyrýǵa bola ma?
Assalaýmaǵaleıkúm! Meniń bir suraǵym bar edi. Eger oraza ustap júrip aýyryp qalsa, ıne saldyrýǵa bola ma?
Ответ
Ýaǵaleıkúmassalam! Negizinde sharıǵat boıynsha tabıǵı joldar (aýyz, muryn, tik ishek) arqyly ishke kirgen nárse orazany buzady. Al dene arqyly kirgen nárse orazany buzbaıdy. Oǵan «Teridegi usaq tesikter arqyly maı sekildi zattyń ishke kirýi orazany buzbaıdy» degen pátýa dálel («Ál-fátaýa ál-hındııa», 1/266).
Imam Ábý Iýsýf pen Imam Mýhammad (Alla olardy raqym etsin) bul úkimdi bylaı tujyrymdaǵan: Qaryndaǵy jáne bastaǵy tereń jarany emdeý orazany buzbaıdy. Óıtkeni olardyń pikiri boıynsha dáriniń ishke negizgi (tabıǵı) joldarmen barýy shart. Sondaı-aq, jara arqyly ishke baratyn joldyń tyǵyzdylyǵynan jáne emdelý barysynda onyń bitelip qalýynan dáriniń ishke jetýi ekitalaı («Ál-fıqh ál-hanafı ýá adıllátýhý», 1/392).
Biraq Imam Ábý Hanıfa (Alla ony raqym etsin) qaryndaǵy nemese bastaǵy tereń jarany emdegende dári ishke nemese bas mıǵa jetkeni úshin oraza buzylady, degen jáne suıyq dáriniń ishke, bas mıǵa jetetinin eskertken («Ál-hıdaıa sharhý bıdaıat ál-mýbtadı», 1/557).
Qazirgi zaman ǵalymdary ýkol arqyly salynatyn dárilerdi as-sý sııaqty denege azyq, qýat bolatyn jáne emdelý úshin (denege qýat, azyq bolmaıtyn) etip, ekige bólip qarastyrady. Teri astyna jáne bulshyq etke emdelý úshin (denege qýat, azyq bolmaıtyn) ýkol salsa, aýyz ashylmaıdy. Biraq kók tamyrǵa ýkol salý (qan quıýdan basqa) máselesinde ǵalymdardyń kózqarastary birdeı emes. Kóp ǵalymdar tamyrǵa salynatyn ýkol denege qýat, azyq bolmasa, oraza buzylmaıdy deıdi («Ál-mýfassal fı ál-fıqh ál-hanafı», 276).
Osyǵan oraı, emdelý jáne aýrýdyń aldyn alý maqsatynda denege (teri astyna, bulshyq etke, jambasqa, kók tamyrǵa) ıne shanshyp, ishke as-sýdyń ornyn baspaıtyn penıtsıllın, ınsýlın, ekpe, deneniń belsendiligin arttyratyn, aýyrsynýdy basatyn, deneni muzdatatyn, dene qyzýyn kemitetin dáriler men dárýmenderdi qoldaný orazany buzbaıdy.
Sondyqtan oraza tutatyn adam aldymen dárigerden ýkoldyń qandaı dári ekenin surap bilýi kerek. Alaıda, oraza kezinde ýkol salý qatty qajet bolmasa, ony aýyz ashqannan keıin nemese ramazan aıynan tys kúnderge qaldyrǵan abzal.
