Pitir sadaqa qaı ýaqytta beriledi?
Assalaýmaǵaleıkým! Maǵan pitir sadaqasy týraly tolyq aıtyp berseńizder! Qaı ýaqytta bergenim durys?
Ответ
Ýaǵaleıkýmassalam! Ibn Omar (Alla odan razy bolsyn) jetkizedi: «Alla elshisi (oǵan Allanyń salaýaty men sálemi bolsyn) pitir sadaqany oraza aıt namazyna shyǵardan aldyn berýdi buıyrdy»[1].
Joǵarydaǵy hadıske súıenip, Hanafı mazhaby boıynsha pitir sadaqa oraza aıt kúni tań atysymen berý mindetteledi. Sebebi, hadıste pitir sadaqasy dep aıtylady. «Pitir» sóziniń maǵynasy – «aýyz ashý». Al, tolyqqandy aýyz ashý oraza aıt kúni júzege asady. Kópshilik ǵulamalar pitir sadaqany mindetteletin ýaqyttan buryn (oraza aıttan aldyn) berýge bolatynyń aıtady. Sebebi, Býharı hadıs jınaǵynda mynadaı derek bar: «Olar (sahabalar) aıttan bir nemese eki kún buryn pitir sadaqany beretin». Osy derekti negizge alyp, Hanafı mazhaby pitirdi, tipti ramazannan aldyn, Malıkı men Hanbalı mazhaby aıttan bir nemese eki kún buryn, Shafıǵı mazhaby ramazannyń ishindegi kez kelgen kúni óteýge ruqsat ekendigin baıandaıdy. Sondaı-aq, tórt mazhabtyń barlyǵy pitirdi aıt kúninen keshiktirse onyń moınynda pitir sadaqasy mindet retinde qalyp, ony ótemeıinshe moınynan túspeıtinine kelisken[2]. Sondaı-aq, musylman ǵulamalarynyń ortaq kózqarasyna sáıkes, múmin adamnyń pitir sadaqasyn Oraza aıt namazyna deıin berýi mustahap amaldardyń qatarynyna ekeninin umytpaǵan abzal.
Halqymyz pitir sadaqany ramazan aıynda berýge daǵdylanǵan. Joǵaryda aıtylǵan derekter de bul ádetti qoldaýda.
Pitir sadaqany nemen berý kerek?
Senimdi, tanymal hadısterde bıdaı, arpa, meıiz, qurma sııaqty jemisterden pitir sadaqany shyǵarý kerektigi aıtylady. Hanafı mazhabynyń ǵulamalary bul aıtylǵandardyń qunyń shyǵaryp berýge bolatynyń alǵa tartady. Sebebi, Alla elshisi (oǵan Allanyń salaýaty men sálemi bolsyn): «Olardy (paqyrlardy) bul kúni (oraza aıt kúni) qaıyr tileýden muqtajsyz etinder»,[3] – degen. Demek, pitir sadaqanyń maqsaty – paqyrdyń qajettiligin óteý. Oǵan qosa, Býharı hadıs jınaǵynda Alla elshisiniń (oǵan Allanyń salaýaty men sálemi bolsyn) Mýaz ıbn Djabaldi Iemenge egin zeketin jınaýǵa jibergeni aıtylady. Sol jerge barǵan Mýaz Iemendikterge: «Maǵan sadaqa (zeket) retinde arpa men júgeri ornyna qoldanystaǵy zattardy ákelinder: shaǵyn matany nemese kıimdi. (Osylaı jasaýlaryn) sizderge yńǵaıly ári Madınadaǵy paıǵambardyń sahabalaryna tıimdi»,[4]– degen.
Kórgenimizdeı, sahaba Mýaz egin zeketi retinde tıimdi, qajetti nárseni surady. Óıtkeni, Madınadaǵy sahabalardyń arpa men júgeriden qaraǵanda mataǵa suranysy joǵary boldy. Sondyqtan da, fıqh kitaptarymyzda «kez kelgen sadaqanyń maqsaty – paqyrdyń qajettiligin óteý» dep keledi. qazirgi kezde pitir sadaqany qarjylaı taratýdyń mańyzdylyǵy bárimizge belgili. Paqyrlardyń qajettilikteri ártúrli bolǵandyqtan, qarjylaı berilgen kezde ony tıisti qajettilikterine jumsaıdy.
Darhanuly Tamırlan
«Áziret Sultan» meshitiniń naıb ımamy
