T.Bıgeldınov: «Duǵa – musylmannyń qorǵany» (VIDEO)

Sońǵy jyldary qazaqtyń qaharman uly Talǵat Bıgeldınov qoǵamnan oqshaý ómir súrgendeı sezildi. Batyrmen suhbattasý talaı tilshiniń qol jetpes maqsaty boldy. Biz de batyrmen tildesýdiń oraıly sátin tappadyq. Atamyz da, apamyz da qalamady shamasy.

2011 jyldyń jeltoqsan aıy. Dinı basqarmanyń baspasóz hatshysy qyzmetine qabyldanǵan kezim. Ol kezde Bas múftı Ábsattar qajy Derbisáli edi. Bir kúni múftıden Talǵat Bıgeldınovtyń qajylyqqa barǵany týraly estidim. Keıinnen bilsem, Ábsattar qajy ushqysh-batyrdyń qajylyqqa barýyna yqpal etipti.

Ábsattar Baǵysbaıuly Talǵat Jaqypbekuly jaıly, onyń qalaı qajylyqqa barǵany týraly aıtyp berdi. Bas múftıdi araǵa salyp, Bıgeldınovten suhbat alsam ǵoı degen oı maza berer emes. Qajylyq paryzyn ótegeni jaıly habar bizdi odan saıyn qamshylady.

«Qudaısyz qýraı da synbaıdy» demeı me? Qansha jerden tyrysqanmen, oraıy kelmedi, sonda da sáti túspeı qoıdy. Sóıtip júrgende Ábsattar qajy Almatydaǵy Shyǵystaný ınstıtýtynyń dırektory qyzmetine taǵaıyndaldy. Musylmandardyń quryltaıyn ótkizip, Shyǵystaný ınstıtýtyna shyǵaryp saldyq.

Aqpan aıynyń 19-y bolatyn. Qazaqstan musylmandarynyń quryltaıynda Erjan qajy Malǵajyulynyń kandıdatýrasyn biraýyzdan qoldap, saıladyq. Á degenshe kóktem kelip, mamyr aıy da jetti. 9 mamyrda soǵys ardagerleriniń ahýalyn surap, suhbattasyp shyǵatyn dástúr bar emes pe?

Bas múftı bastap, naıb múftı Serikbaı qajy Oraz qoshtap, Talǵat Jaqypbekulynyń januıasyna bardyq. Ańyz adam dinbasyna qurmet bildirip, Erjan qajy Malǵajyulyn esik aldynan ózi kútip aldy. Qadamy nyq. Júrisi shıraq. Sózi de mirdiń oǵyndaı. Júzge jaqyndap qalǵan qarııa dep aıta almaısyz. Osy kúnge deıin kitap oqý ádetinen tanǵan emes.

Joldasy Oryndybıke apamyz et asyp qoıǵan eken. Dastarhanǵa otyrǵanda: «Aǵalaryńnyń bólek tamaǵy bar. Ol – saýmaly qymyz. Tek sony ishedi», – dedi.

«Bile bilseńder, densaýlyqtyń myqty bolý syry saýmalyda, qaraqtarym», – dep kúlimsiredi. «Sonda qalaı?» dep tańyrqaı qaraǵan túrimizdi kórip, sózin jalǵady:

«Ájem Qadısha marqum 101 jasynda dúnıeden ótti. Únemi saýmaly ishetin. Bizge de beretin. Ózi aýrý-syrqaý degendi bilmeıtin. Biz bala kezimizden bastap bıe sútin ishýdi ádetke aınaldyrdyq. Sonyń sebebi ǵoı, Qudaı jarylqap, qartaısaq ta syr bermeı júrgenimiz», – dep qarqyldap bir kúlip aldy.

Batyrmen biraz áńgimelestik. Ózi de qýanyp qaldy. Ásirese, meniń tóbem kókke bir eli jetpeı tur... Óıtpegende she? Sýretin tek kitaptan kórip, teledıdardan tamashalaıtyn áıgili ushqysh aldymyzda otyr. Betpe-bet suhbattastyq. Oryndybıke apamnyń: «Anaýyńdy ári tart, jazýshy bolma», – degenine qaramastan, urlanyp, sol áńgimeni «pysyqsynyp», dıktofonǵa jazyp alyppyn. Suhbatty sol qalpynda berip otyrmyz.

Erjan qajy Malǵajyuly: Talǵat aǵa, ushaqqa otyrǵanda eń aldymen ne nárse esińizge túsetin edi?

Talǵat Bıgeldınov: Ushaqta barlyq adam janyn shúberekke túıip otyrady ǵoı. Marqum ájem dindar bolatyn. Bizdi ımandylyqqa, ınabattylyqqa úıretti. Jany taza jan boldy, jaryqtyq. Bizge kúnde keshke jatarda duǵa aıtqyzyp, uıyqtatatyn. Maǵan mynadaı bir duǵany úıretip, qulaǵyma ábden sińdirip tastapty. Arapshasyn aıtyp, jattatqyzdy.

Erjan qajy Malǵajyuly: Ol qandaı duǵa edi sonda?

Talǵat Bıgeldınov: «Bısmılláhı, táýákkáltý alal-lahý ýá lá haýla ýá lá qýýatá ıllá bıllá».

Erjan qajy Malǵajyuly: Úıden, ıaǵnı saparǵa shyqqanda aıtylatyn duǵa ǵoı. Munyń maǵynasy: «Eı, Alla, ózińe ózimdi tapsyrdym, túrli qaýip-qaterden saqtaı gór. Táýekel ettim». Ájeńiz sizge kúshti duǵa úıretken eken.

Talǵat Bıgeldınov: Iá, biraq biz onyń maǵynasyn bala kezde túsine bermedik qoı. Qansha ret ushsam da, ushaqqa otyra sala osy duǵany oqıtynmyn. Ony orystar túsinbeıtin. «Ne aıtyp jatyrsyń?» – dep suraıtyn. «Bul meniń ushar aldyndaǵy Qudaıǵa qulshylyǵym» dep jaýap berem.

Allaǵa shúkir, osy duǵany aıtyp, aman qaldym. Duǵa maǵan kóp kómektesti. Imandy adamdy Qudaıdyń ózi qorǵap júretinin sonda bildim. Duǵa – musylmannyń qorǵany. Sizder, din adamdary ony jaqsy bilesizder.

Erjan qajy Malǵajyuly: Durys aıtasyz, Talǵat aǵa! Duǵa – musylmannyń qarýy degen. Qýatty bolyńyz, sharshamańyz, aǵa. Bizge de batańyzdy berip, duǵa jasap qoısańyz.

Talǵat Bıgeldınov: Aınalaıyn, Erjan balam, jortqanda joldaryń bolsyn. Alla qoldasyn, qaraǵym. Halyq aldynda júzderiń jaryq bolsyn.

Sodan beri Talǵat Bıgeldınovtyń otbasymen ahýal surasyp turýshy ek. Dám-tuzy taýsylǵan eken. Ne shara? Jany jánnatta bolǵaı. Alla aldynan jarylqap, ımany ózine joldas bolsyn dep tileımiz.

Ákesi Jaqyp paıǵambar esimimen attas. Bul da kezdeısoq emes. Soǵan qaraǵanda, Talǵat atanyń ájesi, jalpy áýleti dinge jaqyn bolǵan desedi. Ózi de qajylyq paryzyn ótedi. Ómirin ónegemen órnektegen, aty ańyzǵa aınalǵan Talǵat Jaqypbekulyn Jaratqannyń ózi jarylqasyn.

Otanyn qorǵaǵan pende o dúnıede Allanyń aldynda abyroıy asqaqtap, ardaqty quldarynyń qataryna qosylady desedi ǵulamalar. Dáıim solaı bolǵaı.

Ómirden ótken izgiler: «Otandy súıý – ımannan», – degen eken. Allanyń ardaqty elshisi Muhammed (oǵan Allanyń salaýaty men sálemi bolsyn): «Eki kózdi tozaq oty sharpymaıdy: Alladan qorqynyshtan jylaǵan kóz ben Alla jolynda elin kúzetken kóz», – degen eken...