Qazaqstan qalalary boıynsha Qurban aıt namazynyń ýaqyttary
Qazaqstan musylmandary dinı basqarmasy Halyqaralyq astronomııalyq zertteý ortalyǵynyń málimetin negizge ala otyryp, osy jyly Qurban aıt merekesi tamyz aıynyń 11-i kúni bastalatynyn habarlaıdy.
Qurban aıt namazy Nur-Sultan ýaqytymen:
1. Nur-Sultan; Saǵat - 7:00
2. Almaty; Saǵat - 7:00
3. Almaty obl; Saǵat - 7:00
4. Aqtóbe; Saǵat - 7:00
5. Aqmola; Saǵat - 7:00
6. Atyraý; Saǵat - 7:00
7. BQO; Saǵat - 7:00
8. Qaraǵandy; Saǵat - 7:00
9. Qostanaı; Saǵat - 8:00
10. Qyzylorda; Saǵat - 7:00
11. Mańǵystaý; Saǵat - 7:00
12. Túrkistan oblysy; Saǵat - 7:15
13. Shymkent; Saǵat - 7:15
14. Pavlodar; Saǵat - 7:00
15. Semeı; Saǵat - 7:00
16. SQO; Saǵat - 7:00
17. Taldyqorǵan; Saǵat - 7:00
18. ShQO; Saǵat - 7:00
19. Jambyl; Saǵat - 7:00
Qurban shalý qalaı júzege asady?
Ibrahım paıǵambardyń (ǵ.s.) bastap ketken joly, súnneti bolyp tabylatyn qurban shalý qulshylyǵyn sońǵy paıǵambar Muhammed (s.ǵ.s.) qaıta jańǵyrtyp, úmmetine bul isti mindettedi. Allanyń ardaqty elshisi bir hadısinde «Kimniń múmkindigi bola turyp, qurbandyq shalmasa, bizdiń namaz oqıtyn oryndarymyzǵa jaqyndamasyn», - degen. Alla taǵala óziniń qasıetti kitaby Quran kárimde: «Rabbyń úshin namaz oqy, qurban shal!», - dep buıyrǵan. Joǵarydaǵy hadıs pen aıatqa súıengen hanafı mazhabynyń ǵulamalary aıt namazyn oqý men qurban shalýdy ýájip, ıaǵnı mindetti dinı amalǵa jatqyzǵan.
«Qurban aıt» sóz tirkesiniń Etımologııasyna toqtalar bolsaq, «Allaǵa jaqyn bolý» degen maǵynany beretin «qurban» sózi túrki tildes halyqtarǵa parsydan engen sóz bolyp tabylady. Al túptep kelgende, «qurban» sóziniń túbiri «jaqyndyq» degen maǵynany bildiretin arabtyń «qýrb» degen sózinen shyǵady. «Aıt» degen «jylda aınalyp keletin meıram» degendi bildiretin arabtyń sózi. Arabtar «qurban aıt» dep qoldanbaıdy. Olar bul sózdiń ornyna «ııd-ál-adha» degen sózdi qoldanady.
QMDB maquldaǵan kúntizbe boıynsha bıylǵy jyly qurban aıttyń birinshi kúni tamyzdyń 11-ne sáıkes keledi. Jalpy qurban aıt 4 kúnge sozylady. Onyń alǵashqy 3 kúninde qurbandyq shalynsa, sońǵy tórtinshi kúni tek duǵalar oqylyp, salaýat, tashrıq tákpirleri aıtylady. Aıt namazy oqylyp bite salysymen musylman jurtshylyǵy Allaǵa arnaǵan qurbandyqtaryn shala bastaıdy. Qurbandyq shalý úsh kúnge sozylady.
Úshinshi kúni kún batýǵa az ýaqyt qala qurbandyq shalý toqtaıdy. Ǵulama Imam Máliktiń «ál-Mýatta» atty eńbeginde sahaba Abdýlla ıbn Omar: «Qurban shalý (birinshi) aıt kúninen keıin eki kún»,- degen. Al Imam ál-Baıhaqıdiń «ás-Sýnan» atty kitabynda sahaba Álı: «Qurban shalý (birinshi) aıt kúninen keıin eki kún», - dese, sahaba Ánas: «Mal baýyzdaý qurbandyq kúninen keıin eki kúnge sozylady», - degen. Barlyǵy úsh kún.
Qurbandyqqa qandaı mal túrin shalýǵa bolady?
Qurbandyqqa qoı, eshki, sıyr jáne túıe shalynady. Eń keminde eshki bir jasqa, sıyr eki jasqa, al túıe bes jasqa tolǵan bolýy mindetti. Qoıdyń alty aılyq toqtysy da qurbandyqqa jaramdy bolyp tabylady. Maldyń erkegi de, urǵashysy da shalyna beredi. Ýaq maldy bir adam, al iri qarany bir adamnan jeti adamǵa deıin birigip shalýyna bolady. Atalmysh maldardan bólek, jylqy, úırek, qaz, taýyq, qoıan jáne t.b. qurbandyqqa jaramsyz bolyp tabylady.
Qurbandyq shalý bir otbasyna emes, aýqatty áıel-erkek ár musylmanǵa bólek mindetteledi. Mysaly bir otbasynda úıge kiris keltiretin birneshe kisi bolyp, olardyń árqaısysy aýqatty bolsa, barlyǵy bólek qurbandyq shalýǵa tıis bolady. Sondaı-aq, birigip bir iri qarany shala alady. Al bir úıde bir kisi ǵana aýqatty bolsa, onda ózi ǵana keminde bir qurbandyq shalýǵa mindetti bolmaq.
Qurbandyq shalatyn kisi maldy soıýǵa ıkemdi bolsa, ózi baýyzdaǵany abzal. Maldy qınap qoıatyndaı bolsa, bilikti kisiniń baýyzdaǵany durys. Qalaı bolǵanda da, múmkindigi bolsa, qurbandyǵy shalynarda qasynan tabylǵany abzal. Múmkindigi bolmasa, ókilin jiberip, qatystyrýyna da bolady. Qasapshy jaldasa, aqysyna shalynǵan qurbandyqtyń múshelerin berýge qatań tıym salynady. Qasapshynyń aqysy bólek qarajattan berilýge tıis. Qasapshy muqtaj jan bolsa, eńbek-aqysyn bólek berýmen qatar, qurban etinen oǵan da úles berýge bolady.
Qurbandyqqa shalynatyn mal qulaǵynyń jartysynan kóbi kesilgen, bir kózi joq, júre almaıtyn kóterem jáne t.b. kemshiligi bolmaýy tıis. Pishtirilgen erkek mal qurbandyqqa jaramdy bolyp tabylady.
Alty aıǵa tolmaǵan toqty qurbandyqqa jaraı ma?
Qurban aıt kúnderi jyl saıyn jyljyp kele jatqandyqtan jyl basynda týylǵan qozylar ıaǵnı búgingi 6 aıǵa tolmaǵan toqtylar qurban maly bolýǵa jaramsyz. Al osy 6 aıǵa tolmaǵan toqtyny qurbandyqqa shalýdy nıet etip otyrǵan adamdar bolsa, ony satyp ornyna qoı alýy kerek. Qurbandyq úshin satyp alatyn maldyń jasy da dál osyndaı bolmaý tıis.
Qurban shalýdyń ýaqyty
Qurban shalýdyń ýaqyty qurban aıttyń birinshi kúni aıt namazynan keıin bastalyp, aıtyń úshinshi kúni aqshamǵa az ýaqyt qalǵanǵa deıin jalǵasady. Qandaı da bir mańyzdy sharıǵı sebepke baılanysty qurban aıt namazyna bara almaı, aıt namazyn oqymaǵan kisi namaz oqyp bolatyndaı ýaqyt ótkennen keıin qurbanyn shala berýine bolady. Aıt namazdan buryn shalynǵan mal qurbandyqqa eseptelmeıdi.
Qurbandyq shalýshy kisi maldy qyblaǵa qaratyp jatqyzyp, «bul meniń atymnan jáne otbasymnyń atynan» dep nıet etip, «bısmılláhı Allahý ákbar», - dep aıtyp baryp, maldy baýyzdaıdy.
Soıylǵan qurbandyqtyń eti súnnet boıynsha úshke bólinedi. Bir bóligi ózine, bir bóligi muqtaj jandarǵa, al bir bóligi kórshilerine nemese týystaryna taratylyp beriledi. Etke muqtaj bolsa, maldyń etin tolyǵymen ózi ala alady. Etke muqtaj bolmasa, tolyǵymen tarqatyp berýine de bolady.
Kele jatqan Qurban aıt merekesi múbarak, qurbandyqtaryńyz qabyl bolsyn!
