«Únsizdiktiń jeńisi»
«Úndemegen úıdeı báleden qutylady» deıdi dana halqymyz. Iá, bul sózdiń tereńge boılaǵan maǵynasyn túsinip, ómirimizdi sándeýimiz qajet. Naqtyraq aıtar bolsam, jubaılar arasyndaǵy qarym-qatynasta eskerilýi kerek, jadymyzdan shyǵarmaı, este saqtalýy tıis keremet sóz der edim.
Úı bolǵan soń ydys-aıaq syldyrlamaı turmaıdy. Otbasylyq ómirde jubaılar arasyndaǵy túsinispeýshilikter keıde urysqa aınalyp jatady. Nemese ómirlik jaryńyz jumystan ashýly keldi delik, tıisetin adam izdep, jarylǵaly tur. Ne isteımiz? Kóp jaǵdaıda onyń ashýynan tutanyp, biz de ashýǵa basamyz. Eki ashý qosylyp, úlken urys týyndatady. Jáne de sońy renishke aınalyp, sezimderimiz álsireı bastaıdy. Al, bul tyǵyryqtan shyǵý úshin ne istesek bolady? Sizderge «ÚNSIZDIKTIŃ JEŃISI» atty ádis usynbaqpyn.
«Únsizdiktiń jeńisi» ádisi úndemeı qutylý degendi bildiredi. Úndemeý degenimiz sóılemeý dep emes, ashýlanbaý dep túsinińizder. Iaǵnı, jubaıyńyz ashýǵa basqan kezinde siz sabyrly qalpyńyzdy saqtańyz, onyń ashýynan tutanyp, siz de ashýǵa baspańyz. Onyń ashýyn basýǵa tyrysyńyz nemese basylýyn kútińiz. Mysaly, ashýdy otqa uqsatsaq, sabyrly bola alýdy sýǵa uqsatýǵa bolady. Jubaıyńyz ot bolyp janǵan kezde siz de ot bolyp jansańyz, eki ot qosylyp, úlken órt shyǵady. Odan da jubaıyńyz ot bolyp janǵan kezde, siz sý bolýǵa tyrysyńyz. Sý bolyp órtti sóndirińiz!
Qazaqta «ashýlaný» sózi men «jyndaný» sózi maǵynalas bolyp keledi, qatar qoldanylady. Iaǵnı, ashýlanǵan adamdy jyndyǵa teńeıdi. Ashýlanǵan adamnyń aqyly isten shyǵyp, jyndylar sanatyna qosylady. Óziniń is-áreketi men sózderin baqylap, qadaǵalaı almaıdy. Sondyqtan da, jyndymen birge jyndy bolmańyz. Jubaıyńyz ashýǵa minip, jyndynyń tirligin istep jatqan kezde, siz óz qalypyńyzdy saqtaýǵa tyrysyńyz, jubaıyńyzdyń ózine kelýin kútińiz.
Eger de «únsizdiktiń jeńisi» ádisin qoldansańyz, onyń 3 paıdasyn kóre alasyz:
1. Jubaıyńyzdyń ashýy tezirek basylady. Óıtkeni, jalǵyz ashýlaný, jalǵyz urysý qyzyq emes. Mysaly, boksty oılap kórińizshi. Rıngke shyqqan boksshyǵa qarsylasy esh jaýap qaıtarmasa, soqqylary jaýapsyz qalsa, onyń da bokstasýǵa degen qyzyǵýshylyǵy azaıyp ketpeıdi me? Sol sekildi, jubaıyńyz da ashýlanýdan erte bas tartady.
2. Ashýly kezinde siz jaýap qaıtarmaǵandyqtan, ol óz qatesin tezirek túsinedi.
3. Qatesin túsingeni úshin ýaqyt ótkizbeı, kelip keshirim suraıdy.
Al, eger ekeýińiz birge ashýǵa minseńizder, onda urys-keris uzaqqa sozylady. Urys aıaqtalǵan soń, ekinshi kezeń bastalady: Kinálini anyqtaý kezeńi. Iaǵnı, ekeýińiz bir-birińizdi kinálaýdy jalǵastyrasyzdar, óz qatelerińizdi túsinýlerińiz keshigedi. Sondyqtan da, bir-birińizden keshirim suraý qajettiligi sezinbeısizder. Al, bul áreket sezimderińizdi álsiretedi.
Qysqasy, ashý – dushpan, aqyl – dos. Jubaılar arasy qarym-qatynasta da ashýdyń dushpandyǵyna aldanbaı, aqylymyzben dos bolyp, adam degen atymyzǵa saı áreket etýimiz qajet.
Eljas Ertaıuly
