Turmys qurǵysy keletinderge 7 keńes
Otbasyn saqtaıtyn mahabbat emes, súıispenshilik pen meıirimdilik. Bul qos sezimmen úıge tynyshtyq pen jan rahaty uıalaıdy. Shańyraq jaýapkershiligi – erli-zaıyptylardyń ıyǵyna teńdeı júkteletin mindet. Dese de, áıel zatyna jaýapkershiliktiń basym bóligi tıetini belgili. Óıtkeni, áıel – kúıeýiniń ıgi isine járdemshi hám perzentteriniń meıirban anasy. Sondyqtan, boıjetken jubaılyq jaýapkershilikti sezine otyryp, er azamattyń eteginen ustamas buryn birneshe jaıtqa erekshe mán bergeni jón.
1. Tańdaýda jańylma
Áıel baqyty ómirlik jaryn durys tańdaýǵa táýeldi. Bul – áıel ómirindegi asa mańyzdy sheshim. Sebebi, áıel turmys qurýmen óz taǵdyryn ózge erkektiń qolyna tapsyrady. Er azamat boıjetkenniń dinı tanymy, minez-qulqy, kózqarasy qala berdi áleýmettik deńgeıimen de saı kelýi kerek. Sonymen birge, er azamat otbasylyq jaýapkershilikti sezine alatyn jáne onyń aýyrtpalyǵyn kóterýge qaýqarly dárejede bolýy qajet. Sol úshin de araqatynas shyndyq pen shynaıylyqqa qurylǵany jón. Bul durys sheshim shyǵarýǵa yqpal etedi. Al, tanysý barysynda jastar birin-biri aldap, jasyra sóılep jáne bolmysyndaǵy aıybyn búgip qalýy eki jaqqa da opyq jegizeri sózsiz.
2. As ázirleýdi bil
Qyzdyń oqýy nemese jumysy qanshalyqty aýyr bolsa da, as daıyndaýdy erekshe meńgerýi qajet-aq. Ásirese, kúıeýi unatatyn taǵam túrlerin óte jaqsy ázirleı bilgeni abzal. Dastarhan – áıeldiń qanshalyqty úı bıkesi ekeniniń kórsetkishi. Dámdi as kúıeýiniń júregine alyp baratyn eń tóte jol ekenin esten shyǵarmaý qajet.
3. Únemshil bol
Úıdiń kiris-shyǵys qarajatyn úılesimdi jumsaý da áıeldiń basty mindetteriniń biri. Qoldaǵy shekteýli qarajatty tıisinshe durys paıdalana bilýi asa mańyzdy. Áıel kúıeýin beıbereket shyǵyndarmen sharshatpaı, qaryzdyń astyna qaldyrmaı júrýi tıis. Kúıeýiniń tabysyna oraı jumsap otyrǵany abzal. Qajetsiz dúnıelerdi satyp alýdy talap etip, qajytýdyń qajeti joq. Tabystyń bir bóligin qarajat tapshy bolatyn qysyltaıań kúnge saqtap qoıǵany durys. Sondaı-aq, úı tabysynyń az bóligin qaıyrymdylyq pen bala-shaǵanyń oıyn-saýyǵyna da bólýdi umytpaǵan jón.
4. Kúıeýińe tynyshtyq jaǵdaı jasa
Quran Kárimde: «Ári senderdi tynyshtyq, tynym taýyp ornyǵýlaryń úshin ózderińnen jubaılar jaratýy jáne aralaryńda súıispenshilik pen meıirim-janashyrlyq paıda etýi de – Onyń belgilerinen. Aqıqatynda munda oılanyp, aqylǵa salatyn adamdar úshin dálel-ǵıbrattar bar[1]», – degen aıat bar.
Iá, áıeldiń eń basty mindeti – shańyraqty tynyshtyq pen meıirimdilik mekeni etý. Osy aıattyń túp-tórkinin túsinip, úıin jan tynyshtyǵy ete alǵan áıeldiń bosaǵasynan baqyt syǵalaıdy.
Otbasylyq ómirde tátti sátter men qıyn-qystaý shaqtar ıyq tirestirip qatar júredi. Munyń barlyǵyn boıjetken túsiný ári daıyn bolýy tıis. Ómirdi sol qalpynda qabyldaýdy úırenýi kerek. Arabtarda: «Joldasyńnyń istegen áreketine jetpis túrli sebep izde, al taba almasań múmkin men bilmeıtin bir sebebi bar shyǵar nemese umytqan bolar dep aıt», – degen naqyl bar. Erli-zaıyptylar keıde bir-biriniń kemshiligi men qateligin baıqamaǵan syńaı tanytqany da durys.
5. Tózimdilik tanyt
Bir-biriniń teris bolmysyn túzete otyryp, qarym-qatynastyń eń sátti orta tusyn tabý – qıynnyń qıyny. Ol úshin sabyrlyq, tózimdilik jáne jumsaqtyq pen bir-birine degen qamqorlyq asa qajet. Quran Kárimde: «Úı-ishińdi namazǵa buıyr ári óziń de oǵan sabyrly bol...[2]», – dep ámir etilgen.
Erli-zaıyptylar birin-biri namaz oqýǵa úndeýi – eń aýyr is. Ol úlken sabyrlyqty qajet etedi. Sabyr tek jalań sóz emes. Ony keń de aýqymdy maǵynada túsiný qajet. Jumsaqtyq, túsinistik jáne jaqsy mámilemen aralasqan sabyrlyq kerek.
Áıeldiń kúıeýimen jaqsy qarym-qatynasta bolýy, adamdarǵa ony tek jaqsy qyrynan tanystyrýy – kúıeýiniń oǵash minezi men jaman áreketterin túzetýdiń biregeı joly. Óıtkeni, Quran Kárim: «(Eı, Muhammed!) Rabbyńnyń jolyna danalyqpen jáne kórkem úgit arqyly shaqyr ári olarmen eń jaqsy nárseler arqyly pikir bólis...[3]», – dep aıtylǵan.
Úılený – ómirlik saýda. Saýda alys-beristen turatyny sııaqty, otbasylyq ómirde erli-zaıyptylar bir-biriniń jaqsylyǵyn úırenip, óziniń jaman minezin tastasa, eki jarty bir bútinge aınalady. Áıel kúıeýine boıusynýmen Rabbysynyń ámirin oryndaýda ekenin bir sátke de esinen shyǵarmaýy kerek. Mine, sol áreketine sáıkes úlken syıdyń da baryn jadynda saqtaǵany jón. Áıel – meıirimdilik pen jylýlyq kózi. Al, shańyraqqa bul aýadaı qajet.
6. Kúıeýińe kúńdeı bol
Quranda aıtylǵandaı, súıispenshilik pen meıirimdilik – otbasynyń basty tiregi. Densaýlyq pen kúsh-qaırattyń qarqyndy jáne bereke men molshylyq kezinde otbasyn aırandaı uıytatyn sezim súıispenshilik bolsa, al qarttyq kelip, naýqas pen tarshylyq meńdegen shaqta otbasyn meıirimdilik saqtap qalady.
Áıel kúıeýiniń Alla Taǵala ámirine qaıshy kelmeıtin árbir sózin buljytpaı atqarýy qajet. Bádáýı áıeldiń óz qyzyna: «Oǵan (kúıeýińe) kúń bol, sonda ol da saǵan qulyńdaı bolady», – degen nasıhatyn esten shyǵarmańdar. Áıel jaryn jaqsy kórgende de, jylýlyǵyn syılap, qurmet kórsetkende de, erkelik pen jumsaqtyq tanytqanda da kúıeýine qyzmetshisindeı bolsyn. Kúıeýi qýanǵan sátte ol túnermeı, kerisinshe kúıeýi ýaıym-qaıǵyda bolsa jónsiz shattanbaý qajet.
7.Áıel – qorǵan
Er azamatty dúnıeniń azǵyrýynan áıeli qorǵaıdy. Sondyqtan da áıel úıde eń ásem beınede, eń ádemi kıimde jáne boıynan qosh ıis ańqyp turýy kerek. Kúıeýińniń kózderi tek seni ǵana kóretindeı etip qoıý kerek. Er azamat úıine alyp ushyp tursyn. Júregi tek seni qalap, aýyr jumystan keıin bosaǵadan attaı bere úıdegi jylýlyqtan jany raqat tapsyn.
Eń bastysy úıińdi jaıqalǵan jánnat etý de, kúıdiretin tozaq etý de óz qolyńda ekenin umytpa!
[1] Rým súresi, 21-aıat
[2] Taha súresi, 132-aıat
[3] Nahyl súresi, 125-aıat
Muhammed Ibrahım
