Tozaqta áıelder kóp bolady?
Birde Paıǵambarymyz (s.ǵ.s.) aıt namazynyń birine shyǵyp: «Eı, áıel jamaǵaty! Alla jolyna sadaqa berińder jáne Alladan keshirim tilep, kóp táýbe etińder! Óıtkeni, men Jáhánnam otynda basym kópshiligi áıelder bolǵanyn kórdim», – deıdi. Sonda aralarynan bir áıel shyǵyp: «Nege tozaq otynyń kópshiligi áıelder eken? Biz ne jazdyq sonsha?» – deıdi eken. Paıǵambarymyz (s.ǵ.s.) sonda turyp: «Jaman sóz, laǵynet, qarǵys aýyzdaryńnan kóp shyǵady jáne kúıeýlerińe qaıyrsyz, qanaǵatsyzsyńdar», – dep jaýap beredi.
Jalpy, áıeldiń qarǵys aıtýǵa, bireýdi laǵnetteı salýǵa bolmysy da, tili de jaqyn turady. Ony qazaq áıelderinen de kórýge bolady. Alla Taǵala áıel zatyn óte sezimtal, názik jaratqan. Áıelderdiń sezimtaldyǵy erkekterden basym ekenin hadısterde de aıtylady. Biraq, osy sezimtaldyq qasıetterin kóp jerde áıelder basqara almaı qalady. Ashýy kelgen kezde sol sezimderimen tilin ońdy-soldy bilep jiberedi.
Qazaq qatyndary da budan qur alaqan emes. «Qý Qudaı! Ne jazdym saǵan!» dep qarǵystyń basy Alladan bastalsa, «qarań batqyr, qý sheshek!» dep balasymen jalǵasady da, «aram qatqyr, sumyraı» dep balanyń ákesine aýysady. Mine, osy súıreńdegen til áıeldi súıretip otyryp, tozaqtyń otyna bir-aq tastaıdy. Bálkim qarǵysty kóp aıtatyndyqtan da bolar, Alla áıeldiń aýzynan dýany alyp tastaǵany. Óıtkeni, «dýaly aýyz áıel» degeni estimedik. Onyń ornyna qazaq «sheshe qarǵysy – boq, áke qarǵysy – oq» deıdi. Endeshe, áıel zaty ashýǵa berilgende tilge shaıtandy uıalatpaı, Allany úıirse, ıgi edi.
Ekinshi, áıeldiń kúıeýine qanaǵatsyz bolýy. Kóbine áıelderdiń suranysy kúıeýiniń áleýettik te, áleýmettik te jaǵdaıynan asyp ketedi. Kórse qyzarlyqqa tez urynady. Kúıeýi qolynan kelgenshe qansha qamtamasyz etse de, kóńili áıteýir birdeńege tolmaıdy. Bir bólmeli páterge qol jetkizse, eki bólmeli páter qalaıdy. Eki bólmelisin alsa, odan da tynysy tarylady. Al eger kúıeýi suranysyn qanaǵattandyra almaı jatsa, «saǵan turmysqa shyqqaly senen ne jaqsylyq kórdim, eldiń áıelderi baqytty, al men sorym bes eli» dep shyǵady. Kúıeýiniń qylǵan barlyq qaıyrymdylyqtaryn áp-sátte umytyp ketetinder bar. Bul jaıynda da Alla elshisi: «Áıelder páleketterge sabyr etpeıdi jáne on jaqsylyq kórgen adamnan bir jamandyq kórse, álgi on jaqsylyqty birden umytyp, sol bir jamandyqty aıtyp júredi. Sondaı-aq, áshekeılerin óte jaqsy kóredi, ahıretke daıyndalmaıdy jáne kóp ǵaıbat etedi» deıdi. Bul minez de kóptegen qazaq áıelderiniń boıynan tabylyp jatady.
Aqjigit Qarameńdi
