Syılastyq pen qurmet – qoǵamnyń altyn dińgegi

Adam balasy – tabıǵatynan qoǵamda ómir súrýge beıim jaratylys. Birligi jarasqan, tatýlyǵy berik qoǵamnyń eń basty tiregi – adamdar arasyndaǵy syılastyq pen qurmet. Bul qos qasıet – jeke adamnyń da, tutas ulttyń da deńgeıin anyqtaıtyn asyl ólshem.   Syılastyq – tek sózben aıtylatyn qur tilektestik emes, ol – adam janynan shyǵatyn shynaıy yqylas, shyn nıetten týatyn áreket. Bireýdiń oıyn tyńdaý, pikirine qurmetpen qaraý, ar-namysyna tımeý, kishipeıildi bolý – osynyń barlyǵy syılastyqtyń syrtqy kórinisteri.Qazaq halqy «Syılasqannyń úıi – qut, syrlasqannyń júzi – jaryq» deıdi. Bul sózde úlken danalyq bar. Sebebi, syılastyq bolǵan jerde kıkiljiń, daý-damaı, alaýyzdyq oryn almaıdy. Tipti qıyn jaǵdaıdyń ózinde syılas adamdar ortaq sheshimge kelip, máseleni beıbit jolmen sheshe alady.         

Qurmet – adamnyń ishki mádenıeti men tárbıesiniń aınasy. Qurmetti tek úlkenderge ǵana emes, árbir adamǵa, onyń eńbegine, kózqarasyna, jeke keńistigine de kórsetý kerek. Bul – órkenıetti qoǵamnyń belgisi. Jumysta bastyq pen qyzmetker arasyndaǵy qurmet, otbasynda ata-ana men bala arasyndaǵy qurmet, kóshede beıtanys jandarǵa degen sypaıylyq – barlyǵy da qoǵamdaǵy úılesimdilikti qalyptastyrady.

Paıǵambarymyz Muhammed (s.ǵ.s.) óziniń hadısterinde únemi adamdarǵa jumsaqtyqpen, meıirimdilikpen qaraýǵa, bireýdiń qadirin túsirmeýge shaqyrǵan. Bir hadısinde: «Sizderdiń eń jaqsylaryńyz – ózgelerge jaqsy qarym-qatynas jasaıtyndaryńyz» degen.

Qazirgi kezde qoǵamdyq oryndarda, áleýmettik jelilerde, kólikte, tipti meshitte de keıbir adamdardyń bir-birine degen dóreki sózderi, nemquraılylyǵy baıqalyp qalady. Bul – tárbıeniń, syılastyqtyń jetispeýshiliginiń kórinisi.Syılastyq – tek tanıtyn adamdarmen emes, tanymaıtyndarmen de ornaýy tıis. Qoǵamda meıirim men izgilik kóbeıse, urys-keris, qylmys, qysym azaıady. Óıtkeni bir-birin qadirleı biletin ortada jaýyzdyqqa, ádiletsizdikke oryn qalmaıdy.

Islam dini – beıbitshilik pen syılastyqtyń dini. Quran Kárimde Alla Taǵala adamdardy ulttarǵa, ulystarǵa bólip jaratqanyn aıtyp, biraq olardyń eń ardaqtylary – taqýalary ekenin bildiredi. Bul – adamdardyń syrtqy jaǵdaıyna emes, júrektegi tazalyǵyna, nıetiniń adaldyǵyna mán berý degen sóz.Paıǵambarymyz sahabalaryna árdaıym qurmetpen qaraǵan. Ol tipti balalarǵa, quldarǵa, kedeı-kepshikterge de erekshe iltıpat bildirip otyrǵan. Bul – shynaıy qurmettiń úlgisi.Syılastyq pen qurmet – adamnyń ishki mádenıetinen bastalyp, syrtqy qarym-qatynasynda kórinis tabatyn qundy qasıetter. Bul qasıetter joǵalǵan qoǵamda bereke de, birlik te, meıirim de bolmaıdy.Sondyqtan ár adam aldymen ózinen bastaýy kerek: sózimen de, isimen de syılastyqtyń úlgisin kórsete bilýi qajet. Januıadan bastap jumys ornynda, kóshede, qoǵamdyq ortada osy ustanymdy umytpaý – shynaıy azamattyqtyń, bıik rýhanııattyń belgisi.Umytpaıyq:Qurmet–adamdy bıiktetedi.Syılastyq – qoǵamdy kóriktendiredi.Al ekeýi qosylsa – ómirdi gúldendiredi.

Qasym MAHMUD, «Áziret Sultan» meshitiniń naıb ımamy