SIZ QANDAI USYNYS AITASYZ?

Men qarapaıym adammyn. Qatardaǵy jumysshymyn. Birneshe jyl buryn satyp alǵan kóligimnen basqa, qorjynymda saqtaýly turǵan qomaqty aqsham da bolǵan emes. Jyl saıyn otbasylyq dástúrimiz boıynsha, elimizdegi jyly jaǵajaılarǵa baryp demalyp qaıtatyn edik. Bul dástúrimiz, sol kúni. Iá. Neke kýáligine qol qoıǵanymyzdan bastap, osy jylǵa deıin jaǵasyp kelgen eken. Ókinishti. Ókinishtisi sol, bıyl demalyp qaıtýdyń  esh bir yńǵaıy kelmedi.

Jaraıdy, bıyl demalyp qaıtýdyń eshbir qısyny kelmegen shyǵar, onda turǵan ne bar eken. «Ómirde ondaı-ondaı bola beredi ǵoı...» dep oıladym. Shyn máninde solaı ma? Oǵan sebep, buljymaıtyn  aıǵaq bar. Jyl boıy jınap,  depozıtke salyp kelgen aqshamyzdy  kerek kezinde bankten ala almaı qaldyq. Mine, onyń da ózindik sebebi bar sııaqty. Biraq, ol sebep te bizge belgisiz. Belgilisi  sol,  depozıtke salynǵan aqshalardy bank ýaqytsha qatyryp qoıǵan eken.

Bárimiz ishteı ókingendeı boldyq. Biraq, shara ne? «Qarjy daǵdarysy»,- dedi áıelim ishtegi kúıinishin syrtqa shyǵaryp. Daǵdarys... daǵdarys... Bul sózdi men buryn da estigenmin. Biraq, oǵan meniń qandaı qatysym bar dep oılaıtynmyn. «Ol bankte qomaqty qarjysy bar mıllıonerler men bırjaǵa qatysýshy iri kompanııalardyń máselesi.  Sondyqtan, bulardyń daǵdarysynyń men sııaqty qarapaıym jumysshyǵa qatysy ne. Daǵdarys bolsa ózderine, ol daǵdarys men úshin emes. Iship jeıtin, júrip turatyn jaǵdaıym bar, qudaıǵa shúkir», - dep qolymdy bir silteıtin edim.

Al, búgingi jaǵdaı qalaı bolyp shyqty. Kerisinshe. Tipti, múmkin emes. Teledıdardan aıtylyp kelgen daǵdarys maǵan da qatysty bolǵany ma. Eger  bul daǵdarys jerdiń basqa bir túkpirinde emes, meniń janymda júrgen bolsa, onda kez kelgen adamdy ózine tartyp áketetin ıirimnen eshkim de aman qalmaıtyndaı, ǵalamdyq deńgeıde bolǵany ma? Oılanýǵa týra keledi. Buryn daǵdarys jaıynda buqaralyq aqparat quraldarynan estıtin edim. Biraq, onyń shynaıy kelbetin basqasha elestetip kelgen ekenmin.

Al, keshe áıelime eki-úsh jyl buryn shetelge kóship ketken qurbysy qońyraý shaldy. Bilesiz be, men qashanda sol qurbysy qońyraý shalǵan sátte áldebir jaqqa qashyp ketkim keledi. Sol kúni... Iá. Sol sátte... Áıelim telefonnyń qulaǵyn ornyna qoıa salysymen:  «Qarashy elderge, qalaı ómir súrip jatyr. Al biz...?» degen sıpattaǵy áńgimeler bastalyp ketetin edi.

Ótken kúni áıelimniń álgi qurbysy taǵy da qońyraý soǵyp, olarǵa da daǵdarystyń lebi sezilip, azyq-túlik birneshe ese qymbattap, qaltalaryna kúsh túsirip  jatqandyǵyn aıtypty. Sol kúni áıelim bir aýyz sóz aıtpady. Úndemedi, ózin ishteı kúnáli sezinip júrgendeı boldy. Iá. Men de ony túsinemin. Bizge qaraǵanda basqa bir jerlerde de  jaqsylyqtyń bar ekenine úmitpen qaraıtyn. Men de sol kúni óz-ózime kele almadym. Tyǵyryq,  daǵdarys, toqyraý degen sózderdi estigennen góri dúnıeniń bir buryshynda shýaqty ǵúmyr keship jatqan elderdiń bar ekenine sený de kóńilge jylý syılaıdy eken.

Endi osyndaı oqıǵalardan keıin  uıqymnan oıanǵan sátte oılaıtyn boldym. Dúnıede bolyp jatqan osy bir ózgerister men qıynshylyqtardan  neni túsinýge bolady?  Meniń  otbasym men  myna álemde ne bolyp jatyr. Ómirde birinshi ret ózimdi  qorǵansyz, álsiz sezindim.  (Endi depozıtke qarjymdy salmaımyn dep sheshtim) Eshteńemen, eshkimmen baılanyspaı araqatynasymdy úzip,  áldebir kóz kórmes eldimekenge ketip qalǵym keldi. Esh nárseni oılamaýǵa tyrystym. Alaıda, bári áýreshilik. Olaı etý, tipti, múmkin  emes.

Iá. Baqytyma oraı, búgin jeksenbi...

Biraq bárimizge ortaq tıimdi bir sheshim bolý kerek qoı. Basqa jol bar ma?

Bar. Daǵdarystan shyǵýdyń joly da sol kelgen jolmen keri qaıtý arqyly sheshiledi. Iá. Bir-birimizge senýmen. Biz birigýdi úırenýimiz kerek. Biz bir-birimizge senýimiz qajet. Onsyz ómir súre almaımyz. Túsinýimiz kerek. Búkil qoǵam, memleket, tipti ǵalam bir aǵza ekenin. Tutastyq qana ómir súrýdiń nyshany. Damýdyń, ósip órkendeýdiń joly. Basqa jol joq.

Ómir synaq, dúnıe ótkinshi. Bul musylman dúnıetanymy. Sondyqtan musylman balasy ómirdegi qıyndyqty ýaqytsha, ótkinshi dep esepteıdi. Mine dál osy túsinikti aqylymmen qabyldap, kóńilime bekitken kezde ǵana júrigim tynyshtyq tapty. Ár musylman qubylmaly dúnıedegi qubylystardan qubyjyq jasap, úreı týdyrýdyń sharıǵatqa qaıshy, tanymǵa teris ekenin biledi. Daǵdarys – daǵdarys emes. Úreı – daǵdarys. Óıtkeni úreı ımannyń álsizdigi, aqyldyń dármensizdigi.

 Musylman bolashaqqa úmitpen qaraıdy. Keler kúnniń jaryq bolaryna senedi. Suńǵyla oı-parasat ıesi Allanyń elshisi Muhammed Paıǵambarymyz (Allanyń oǵan ıgiligi men sálemi bolsyn) birde: «Pendeniń ýaıymyna ortaqtassa, onyń ýaıymy azaıady, al qýanyshyna ortaqtassa, onyń qýanyshy artady», – degen. Ibrahım áleıhıssálámdi otqa órtep jatqanda qarlyǵash kelip qanatymen bir tamshy sý tamyzady. Sonda perishte kelip suraǵanda, qus ekesh qus ta: «Bildirip jatqan nıetim ǵoı», – deıdi. Bul qustyń izgilikke umtylysy.

Kez-kelgen tyǵyryqtyń bastaýy – Egoızm desek. Odan shyǵýdyń jolyn  ALTRÝIZM – deımiz. Basqa jol... Al siz qandaı usynys aıtasyz?

TÁMSIL

Kóktemniń bas kezi edi, úıdegi shkaftardan qysta kıgen kıimderdi alyp qaptap jatqanmyn. Toǵyz jasar qyzym Áıgerim terezeniń aldynda turyp alyp, syrttaǵy kógere bastaǵan aǵashtardy sóz etip turǵan.

Bir kezde qysta kıgen tonynyń qaltasyn aqtaryp eki qolǵap taýyp aldym. Bul eki qolǵap bir-birinen aýmaıtyn edi.

Men sodan: «Áıgerim, myna eki qolǵapty bir-birine qaptap alsań, jyly bola ma eken?»- dedim.

Áıgerim burylyp meniń qolymdaǵy qolǵaptarǵa qarap kúlip turyp: «Sheshe, ol ekeýin qaptamaımyn. Biraq, ol qolǵap jyly eken», - dedi.

«Endeshe eki qolǵapty qaıtesiń?» – dep suradym  men odan.

Qyzym bul suraǵyma bylaı dep jaýap qatty:

«Menimen bir partada otyratyn Erbol degen sabaqtasymnyń qolǵaby joq. Ol qansha tońsa da, úlken adamnyń qolǵabyn kıgisi kelmeıdi. Onyń bir ádeti, sabaqtastarynyń sebepsiz bergen nársesin almaıdy. Sheshe, sen alyp bergen myna qolǵap jaqsy, jyly eken. Men osyndaı qolǵaptyń Erbolda da bolǵanyn qaladym. Oǵan osyndaı qoǵap alyp bereıin desem, ol áste almaıdy. Sodan óz qolǵabyma uqsaǵan taǵy bir qolǵap satyp alyp, «oı, mynadan ekeý alyp qoıyppyn ǵoı, maǵan onyń qajeti joq, ony sen ala sal» desem, Erbol ol qolǵapty alar edi. Eger ol osy qolǵapty kıip alsa, qoly álgindeı qyzaryp tońbas edi»  degeni.

Bul sózderdi estigende meniń kókiregime bir tolqyn kelip tyǵyldy. Men terezeniń aldyna baryp qyzymdy baýyryma bastym.

Áset BEKTUR