Shyn dindar nadan bolmaıdy
Bilimsiz jasalǵan qulshylyq - tamyrsyz talmen teń.
Abaı
Bilimsiz jasalǵan qulshylyqtyń haıyry joq,
durys túsinigi bolmaǵan bilimniń haıyry joq!
Ábý Haısamá
Búginde qoǵamda neshe túrli aǵymdar men jamaǵattar kóp. Alaıda, meshitterimiz ben medreselerimizde dástúrli Islamnyń san ǵasyrlyq durys ónegesi nasıhattalýda. Dindi shynaıy ustanyp, durys baǵytta, týra jolda júremin degen shyn dindar bilimdi bolmaq kerek.
Qoǵam músheleriniń ishindegi jat aǵymdar jeteginde ketip, radıkaldy nemese destýrktıvti jolǵa bet alatyndardyń basym kóp bóligi dinı saýatsyz ekenin ómirde jıi baıqaımyz. Olardyń arasynda dinı saýattylyq deńgeıdi bylaı qoıǵanda, tarıhı jáne ulttyq tanym-túısikteri qalyptaspaǵan azamattar deýge tolyq negiz bar. Demek, dindegi adasýdyń basy saýatsyzdyqtan bastalady.
Dindegi saýattylyq deńgeıdiń tómendiginiń búgingi qoǵamdaǵy naqty kórinisteriniń biri – dinı mátinderdi durys túsinbeý. Quran jáne hadısterdi tike túsinýden nemese burmalap túsinýdiń saldarynan qanshama qarakózderimiz teris pıǵyldy jat aǵymdardyń jeteginde ketip jatyr. Endeshe, bilimsiz din ustaný dindarlyqqa jatpaıdy.
Dindi bilimsiz ustanbaý jaıly Islam dininde ashyq úndeýler men eskertýler bar. Qasıetti kitabymyz Quran Kárimde bul jaıynda: «Shyn máninde Alladan ǵalymdar ǵana qorqady»[1], – dep taqýalyqtyń shyńy bilimdilikte ekenin súıinshilese, taǵy bir aıatta: «Rabbym, bilimimdi arttyr dep aıt»,[2] – dep buıyrý arqyly kúlli adamzat balasyna bilim talap etýge, bilimdar bolmaqqa umtylýǵa nasıhattaıdy. Barshamyzǵa belgili «Zúmár» súresiniń 9-aıatynda Alla Taǵala adam balasyna: «Bilgender men bilmegender teń bola ma?» dep, bilimniń kósheli qasıet ekenin eskertip, árbir musylman balasyna nadandyqtan arylýǵa ısharat jasaıdy.
Adamzattyń ustazy, Eki dúnıeniń Sultany Muhammed (s.ǵ.s) asyl ónegeleri men taǵylymdy hadısterinde de bilimsizdikten qashyp, ǵylym ıgerýge degen umtylysty óte joǵary baǵalaǵan. Allanyń aqyrǵy Elshisi, Paıǵambarymyz Muhammed Mustafanyń (s.ǵ.s.) ǵıbratty ǵumyrynan mıras bop qalǵan hadısterinde bylaı deıdi: «Ilim úırený árbir musylman er jáne áıel kisige paryz»[3]: «Bir adam jolǵa bilim alý úshin shyqsa, Alla Taǵala osy úshin oǵan jánnat jolyn jeńildetedi»[4];
Mine, joǵaryda keltirgen hadıs shárıfterdiń maǵynasy árbir jumystyń sapaly aıaqtalýy, kez-kelgen bilimniń durys bolýy úshin sol salany jetik bilý kerektigin meńzep, ǵylym ıgergenderdiń Alla aldyndaǵy syılyǵy men dárejesi joǵary bolatynyn súıinshileıdi.
Bilimdi bolý tek dinı salada ǵana emes, basqa da qoǵamdyq-jaratylystyq ǵylymdar salasynda da bilimdi bolýymyz kerek. Bizdiń asyl dinimiz sony nasıhattaıdy. Tarıhymyzǵa úńiletin bolsaq, dinimizdegi ǵylymǵa degen súıinshi habarlar men atalarymyzdyń bilimge degen qushtarlyǵynan Turan dalasynda medıtsına, astronomııa, jyqy sharýashylyǵy, kópshendi áskerı óner, t.b san ǵylymnyń negizi qalanǵany aıdan anyq.
Sondyqtan, úsh ǵasyrlyq bodandyq pen jetpis jyldyq jelkeleýden qutylǵan táýelsiz urpaqtyń ata tamyryn taýyp, din ǵylymyn úırený máselesinde de bilimdarlyqpen kiriskeni abzal.
Ókinishke oraı, qazirgi kezde Quran men Súnnetti basshylyqqa alýdyń ornyna, óz kóńil-qalaýy men Emotsııalardy basshylyqqa alatyn musylmandardyń sany óte kóp! Musylman adam din týraly bir nárse aıtpastan buryn nemese dinde bir nárseni istemesten buryn, ol týraly qajetti nárselerdiń barlyǵyn bilip almaıynsha, sóılemeý kerek, istemeý kerek, sebebi bilimsiz jasalǵan amal ózine de, ózgege de orasan zor zııan ákeledi. Rasynda, bilimsiz amal etetin adam – qarańǵylyqta adasyp júrgen adam sııaqty. Omar ıbn Abdýlazız aıtady: «Kimde-kim Allaǵa bilimsiz qulshylyq etse, onda ol paıdadan góri, zııan kóp ákeledi».
Sábıt Erejepov
Nur-Sultan qalasy,
«Áljan ana» meshitiniń naıb ımamy
