ShÁÝÝÁL AIYNDAǴY 6 KÚNDIK ORAZA
Dinimizde keıbir ýaqyttardyń ózindik erekshelikteri men qasıetteri bar. Ramazan aıynyń artynsha keletin Sháýýál aıynyń da ózine tán artyqshylyqtary kóp.
Paıǵambarymyz (s.ǵ.s.): «Kimde kim Ramazan aıynyń orazasynan soń Sháýýál aıynda 6 kún oraza ustasa, bir jyl oraza ustaǵandaı bolady» – dep, bul aıda ustalatyn alty kún orazanyń mol saýabyn súıinshilegen (Sahıh Músilim). Bul oraza saýabynyń bir jylǵa para-par kelýin bylaısha túsinýge bolady. Alla Taǵala Quran Kárimde: «Kimde-kim bir jaqsylyq jasasa, oǵan onyń on ese qarymy beriledi» – degen. Ǵalymdar Sháýýál aıyndaǵy alty kún orazanyń bir jyldyq saýabyn osy aıatpen baılanystyrady. Ramazan aıyndaǵy otyz kún men Sháýýál aıyndaǵy alty kún qosylǵanda, otyz alty kún bolady. Bul san on esege kóbeıtilse, úsh júz alpys kúndi quraıdy. Bir jyldyń qalǵan bes kúni oraza ustaýǵa bolmaıtyn Ramazan aıtynyń alǵashqy kúni men Qurban aıttyń tórt kúni. Orazanyń árbir kúni on ese molaısa, onda otyz alty kúndik orazada bir jyl aýyz bekitýdiń saýaby bar degen sóz.
Mine, bul da Jaratýshy Iemizdiń bizge degen sheksiz meıirimi. Osyndaı úlken nyǵmetten óz úlesin almaq nıetpen bizdiń saıtymyzǵa kóptegen suraqter kelip túsýde.
Osyǵan baılanysty, Sháýýal aıyndaǵy orazaǵa qatysty kópshiliktiń kókeıinde júrgen keıbir máselelerge toqtalýdy jón kórdik.
1. Sháýýál aıynyń orazasy nápil oraza bolyp tabylady. Iaǵnı, muny ustaý eshkimge mindet emes, adamnyń óz yhtııarynda. Degenmen, muny ustamaǵan jan joǵaryda keltirgen Paıǵambarymyzdyń hadısindegi bir jyldyq orazanyń saýabynan qur qalady.
2. Sháýýál aıynyń nápil orazasy tek Sháýýal aıynda ǵana ustalady. Jáne ony aıt kúniniń ekinshi kúninen bastap ustasa bolady.
3. Sháýýál aıynyń nápil orazasyn arasyn úzbeı qatarynan, sonymen qatar arasyn úzip bólek-bólek kúnderde de ustaýǵa bolady.
4. Ramazan aıynda túrli sebeptermen keı kúnderin qaza etip alǵan kisiler Sháýýál aıynda áýeli Ramazannyń qazasyn óteýine de, sonymen birge Sháýýáldiń alty kúndik nápilin ustasa da bolady. Degenmen, Ramazan orazasyn tolyǵymen ustaý Alla Taǵalanyń buıryǵy ekenin eskergen jón. Al, Sháýýál aıynda 6 kún oraza tutý Paıǵambarymyzdyń (s.ǵ.s.) súnneti bolǵandyqtan aldymen orazanyń qazasyn óteý abzal. Sebebi adamnyń belgilengen ajaly aıtpaı keletindikten, aldymen paryz orazanyń qazasyn tolyq ótep, nápil orazany odan keıin ustaǵan durys. Buǵan qosa joǵaryda keltirilgen hadıste «Ramazan orazasynan soń Sháýýál aıynda 6 kún oraza ustasa» delingenin eskersek, áýeli Ramazannyń qazasyn óteýdiń abzaldyǵyn uǵamyz.
5. Osy aıda qaza orazasyn ustap, nápil oraza ustaýǵa ýaqyty jetpeı qalǵan adamdar úshin de Sháýýál aıynyń ýádeli saýaby úmit etiledi. Biraq bul nápil orazaǵa ýaqyty jetpeı qalǵandar úshin. Ásilinde, ár orazany jeke-jeke ustaý qajet. Bul joǵaryda keltirilgen bir jyldyq saýaptyń matematıkalyq esebine de saı kelip tur.
6. Ramazan orazasyn ustamaǵan adamdarǵa da Sháýýal orazasyn ustaýyna bolady. Alaıda, olar Paıǵambarymyz (s.ǵ.s.) súıinshilegen bir jyldyq orazanyń saýabyn ala almaıdy. Sebebi, Ramazan orazasy – paryz. Ony ustamaý – úlken kúná.
7. Sháýýal orazasy da Ramazan orazasy sekildi «tań» namazynan (Tań namazyna 10 mınýt qalǵanda aýyz bekitiledi) bastalyp, «sham» namazyna deıin jalǵasady.
8. Sháýýal aıynyń alty kúndik orazasyn ár aptada eki kúnge bólip, ásirese, aptanyń dúısenbi jáne beısenbi kúnderi ustasa, nur ústine nur. Sebebi, Paıǵambarymyz (oǵan Allanyń ıgiligi men sálemi bolsyn): «Dúısenbi kúni men beısenbi kúni (aptalyq) istegen ister Allaǵa usynylady. Meniń isterim Allaǵa kóterilerde aýzymnyń berik bolǵanyn unatamyn» dedi (Tırmızı).
Ramazannan keıin Sháýýal aıynda alty kún oraza tutýdyń jyl boıy aýyz bekitkenge teńestirilýi – Alla Taǵalanyń meıiriminiń sheksiz ekeniniń bir kórinisi. Iaǵnı, Haq Taǵala Ózine tán rahymymen qulynyń jasaǵan ǵıbadatyna birneshe ese artyq saýap jazyp, aqyretimizdi qutqarýǵa ılahı mol múmkindik týdyrady.
