RAMAZAN – QURAN TÚSKEN AI
Qasıetti Ramazan – Alla Taǵalanyń raqymy men meıirimine toly aı. Bul aıda Alla jolynda shyn yqylaspen qulshylyq etken árbir adam úlken saýap alady jáne Rabbysynyń raqymyna bólenedi. Árıne, Ramazan aıyndaǵy eń mańyzdy is – Allanyń razylyǵy úshin oraza ustaý. Iá, bul Allanyń aldynda uly ǵıbadat, óıtkeni, Quran Kárimde jáne ardaqty Paıǵambarymyzdyń súnnetinde bul týraly kóp aıtylǵan. Biraq qasıetti aıda musylman balasy tek orazamen ǵana emes, sonymen qatar, basqa da ǵıbadat túrlerimen aınalysýy kerektigin esten shyǵarmaǵan jón.
Máselen, osy qasıetti aıda Quran Kárim túsirildi. Alla Taǵala Qasıetti Quran Kárimde bylaıdeıdi: «Ramazan aıy sondaı bir aı, ol aıda adam balasyna týra jol jáne (aq pen qarany) aıyratyn dálel túrinde Quran túsirildi» (Baqara, 2:185).
Imam Ibn Kásır bul aıatty tápsirlep: «Alla Taǵala bul aıatta Ramazan aıyn maqtap tur. Sebebi barlyq aılardyń ishinen Qurandy túsirý úshin oraza aıyn tańdaǵan. Sonymen qatar, barsha ıláhı kitaptar Ramazan aıynda túskeni týraly derekter de keltirilgen...» – degen.
Qasıetti Quran adam balasyna túsinikti bolý úshin birte-birtebólikterge bóliniptúsirildi. Mundaı bólikterge bólinip túsirilýdiń hıkmetin Alla Taǵala bylaı túsindiredi: «Kápirler: Nege Quran bir ýaqytta tolyq túsirilmedi?» - deıdi (Furqan, 25:32). Rasynda, Qurandy bilip, jattap, bólshektep oqý kerek, sol kezde adam balasy kóp saýapqa ıe bolady jáne ol kisiniń júregi nurlana túsedi. Sonymen qatar, Qurandy oqyǵanda Qurannyń haqysyn berip, múlde asyqpaı oqý kerek.
Qasıetti Ramazan aıynda ýaqyt taýyp, Quran Kárimdi kóp oqýǵa talpynýymyz qajet. Bul qasıetti Ramazan aıyndaǵy mańyzdy ǵıbadattardyń biri. Alla Taǵala Qasıetti Quran Kárimde bylaı deıdi: «Árıne Allanyń Kitabyn oqyp, namazdy tolyq oryndaǵandar jáne ózderine bergen nesibemizden kórneý, kómes túrde tıisti orynǵa jumsaǵandar, esh túgemeıtin bir saýda (saýap) úmit ete alady». (Fatyr, 35:29).
Imam Ibn Kásır bul aıatty tápsirlep: «Alla Taǵala Onyń kitabyn oqıtyn, Oǵan ıman keltiretin, namazdy tolyq oqıtyn jáne Allanyń bergen nyǵmetinen jasyryn jáne ashyq jumsaıtyn múmin quldary týraly habar beredi. Olar Alladan mindetti túrde alatyn syı kútsin...» – degen.
Qurmetti musylmandar, biz mindetti túrde Quran Kárimdi oqýǵa ýaqyt tabýymyz kerek.Ásirese, qasıetti Ramazan aıyndaqasıetti Qurandy oqýdy ádetke aınaldyrýǵa úlken múmkindik bar.
Paıǵamabarymyz Muhammed (oǵan Allanyń ıgiligi men sálemi bolsyn): «Qurandy oqyńdar, óıtkeni, ol qııamet kúni ony oqyǵandarǵa shapaǵatshy bolyp shyǵady», – degen. Quran – búkil otbasyń úshin Allanyń aldynda shapaǵatshy bolady. Muny esten shyǵarmaýymyz kerek, óıtkeni Quran aıattary oqylǵan úıde ıláhı raqym túsedi.
Bul týraly súıikti paıǵambarymyz Muhammed (oǵan Allanyń ıgiligi men sálemi bolsyn) kóp aıtyp ketken. Paıǵamabarymyz Muhammed (oǵan Allanyń ıgiligi men sálemi bolsyn): «Senderdiń eń jaqsylaryń – Qurandy úırenip, ony basqalarǵa úıretkenderiń»,– degen.Osy hadısti Imam at-Tırmızı keltirgen.
Alla Taǵala adamdardyń arasynda Allanyń kitabyn oqıtyndar bar ekenin aıtady. Olar osy kitaptyń ámirlerin oryndap, Allanyń ondaǵy tyıym salǵan nárselerinen aýlaq júredi.Olar Quran Kárimniń aqıqattyǵyna senedi. Olar bul Quran Kárimdi oqıdy, ony zertteıdi, onyń maǵynasy týraly oılaıdy jáne nusqaýlaryn oryndaıdy. Olar kúnniń kez kelgen ýaqytynda, ásirese, dinniń tiregi, ıslamnyń nury, ımannyń ólshemi jáne múminderdiń shynshyldyǵyna dálel bolǵan paryz namazdaryn oryndaý kezinde Qasıetti Quran Kárimdi oqıdy.
Olar týǵan-týysqa, kedeı-kepshikterge, jetimderge jáne muqtaj jandarǵa kómektesedi, zeket beredi, káffarat jasaıdy, Alla Taǵalaǵa bergen názirlerin oryndaıdy, sadaqa beredi. Olar jasyryn jáne ashyq túrde, ıaǵnı kez kelgen ýaqytta, basqalar kórse de, kórmese de jaqsylyqtardy jasaıdy. Olar osy ıgi isterdiń barlyǵyn shynaıy jáne senimdi mámile úmitimen jasaıdy. Musylmannyń boıynda osy qasıetter bolýy kerek. Osy amaldardy kimde-kim jasasa, ondaı adam Allanyń raqymyna jáne Onyń jomart syıyna ıe bolady. Joǵaryda atalǵan amaldardy Alla Taǵala razylyǵy úshin shyn yqylaspen jáne eshqandaı rııasyz jasaý kerek.
Sahaba Abdýlla ıbn Masǵudtan (Alla ony raqymyna bólesin) mynadaı bir rıýaıat keltirgen: «Men Alla elshisinińqasynda bolǵanda(oǵan Allanyń ıgiligi men sálemi bolsyn): «Kimde kim Allanyń kitabynan bir árip oqysa, oǵan bir saýap beriledi. Al bir saýapqa on saýap berilip eselenedi. Men «الم»-di bir árip dep turǵanym joq. Alaıda, «ا» (álıf) jeke ózi bir árip, «لام» (lám) jeke basyna bir árip, «م» (mım) óz aldyna bir árip», – dep aıtqandyǵyn estigen edim. Osy hadısti Imam at-Tırmızı keltirgen.
Paıǵambarymyz Muhammed (oǵan Allanyń ıgiligi men sálemi bolsyn): «Quran oqýshy múmin - tamasha ıisti jáne dámdi, tátti jemis sekildi. Al Quran oqymaıtyn múmin - ıisi joq, biraq dámdi, qurma sekildi. Quran oqıtyn ekijúzdi – hosh ıisti, biraq dámi ashy raıhan sekildi. Al Quran oqymaıtyn ekijúzdi – ıisi de joq, dámi de ashy kolokvın sekildi» – degen. Osy hadısti Imam ál-Býharı jáne ımam Mýslım keltirgen.
Paıǵamabarymyz Muhammed (oǵan Allanyń ıgiligi men sálemi bolsyn): «Qııamet kúni Quran oqyp jáne ondaǵy aıattarǵa saı amaldar jasap júrgen adamǵa, ata-anasynyń basyna jarqyraýy úılerdi nurlandyratyn kún nurynan da kúshti bolatyndaı táj kıgiziledi» - degen. Quran oqyǵan adamnyń saýaby qandaı bolatynyn oılańyz.
Quran – múminniń ómirindegi basty nusqaýshy. Bul – Alla Taǵalanyń sózderi, ony oqyp, úırenip, Allamen sóılesedi, Onyń qoldaýyn sezedi jáne Quran aıattarymen ómirde áreket etedi. Quran – musylmannyń árbir qadamyn qaı baǵytta jasaý kerektigin kórsetetin jol. Allanyń meıirimi óte keń jáne ol adamdy shynaıy baqytqa jeteleıtin erejelerdi kórsetken.Biz musylmandar muny umytpaı osy qasıetti Ramazan aıynda Quran Kárimdi oqýǵa kóp ýaqyt bólýimiz kerek.
Nurlan Qaıyrbekov,
PhD dintanýshy, ıslamtanýshy
QMDB Dinı saraptama bóliminiń meńgerýshisi
