Qyryq jastyń erekshelikteri
Laýazymdy qyzmetterge úmitker tulǵaǵa qoıylatyn talaptyń biri – jas ereksheligi. Sonyń biri – qyryq jas. Qyryq jastyń nendeı qasıeti men syry bar? Alla elshisi Muhammedke (s.ǵ.s.) de paıǵambarlyq qyryq jasynda kelgen. Sahaba Abdýlla bın Abbas (r.a.) mynadaı derek aıtqan: «Alla elshisi (s.ǵ.s.) qyryq jasynda paıǵambar bop (adamzatqa) jiberildi. Mekkede on úsh jyl ýahı túsip otyrdy. Sosyn hıjret etýge ámir etilip on jyl turdy. Dúnıeden ozǵanda alpys úsh jasta edi[1]».
Bul rıýaıatta Paıǵambarymyzdyń (s.ǵ.s.) ómirindegi eń mańyzdy úsh kezeńniń ýaqyttary aıqyn aıtylýda. Paıǵambarlyq – qyryq jasynda keldi. Mekkede – on úsh jyl, al Mádınada – on jyl turdy. Baqılyqqa attanǵanda – alpys úsh jasta edi.
Keıbir adamdar bul sandar shamalap aıtylǵan, naqty emes dep boljaıdy. Onyń sebebi retinde, Jábireıil (ǵ.s.) perishte ýahı alyp kelgende ramazan aıy bolatyn, al Paıǵambar (s.ǵ.s.) rabıýl-áýýal aıynda týylǵan. Osy eseppen naqtyraq aıtqanda, ýahı kelgen ýaqytta Paıǵambar (s.ǵ.s.) jasy qyryq jyl, alty aı bolýy kerek. Demek, Mekkede on úsh jarym jyl turǵan. Mádınaǵa paıǵambarlyqtyń on tórtinshi jyly rabıýl-áýýal aıynda hıjret etti. Mádınaǵa tolyq on jyl turyp, hıjranyń on birinshi jyly rabıýl-áýýal aıynda dúnıeden ótti,-dep tujyrymdaıdy.
Alaıda, Abdýlla bın Abbas (r.a.) esepke erekshe naqty adam retinde, Aısha (r.a.) anamyzdyń: «Alla elshisine (s.ǵ.s.) eń áýeli ýahı shynaıy tús bop keldi[2]»,-degen sózin negizge ala otyryp, Paıǵambarlyqty sol ýaqyttan esepke alady. Al, bul qubylys ramazannan alty aı buryn dálirek aıtqanda rabıýl-áýýalda bastalǵan bola-tyn. Osyǵan súıener bolsaq, Paıǵambarlyq kem de artyq emes qyryq jasta kelgeni málim bolady.
Buǵan qosa, Ánas bın Malık (r.a.): «Alla Taǵala ony qyryq jasynda paıǵambar etti[3]», - degen sózi joǵarydaǵy rıýaıattardy qýattaı túsedi. Bul bir másele.
Al, munda bizge keregi máseleniń ekinshi tusy. «Otyzynda orda buzbasa, qyrqynda qamal almaıdy» degen qazaqı naqyl máseleniń shetin asha túsedi. Demek, qyryq jas adam ómirinde ózindik syrǵa ıe. Quran Kárimde de: «...Al, qashan kemeline kelip, ári qyryq jasqa tolǵan kezde: «Rabbym! Maǵan ózime jáne ata-anama bergen ıgiligiń úshin shúkir etýimdi jáne Óziń razy bolatyn izgi amal isteýimdi júregime kirgizip, násip et. Ári meniń úshin urpaǵymdy izgilerden et. Men kúnádan bas tartyp, Ózińe táýbe ettim. Men - musylmandardanmyn»,-dedi[4]»,-delingen.
Qyryq jas – aqyl tolysqan, minez-qulyq qalyptasqan, oı-parasaty kemeldengen jas. Sonymen birge, ár istiń mán-jaıyn jan-jaqty paıymdaı biletin kezeń.
Osy arada, adamnyń oıy myna bir jaıtty aınalyp óte almasy anyq. Paıǵambarymyz (s.ǵ.s.) qyryq jasta tolmaı jatyp tektiligi, bedeli, bekzat minezi jáne oı ushqyrlyǵy ózgelerden oq boıy ozyq turǵanymen Mekkedegi basshylyq jumystarǵa aralaspady. Mekkedegi bılik ár rýdan quralǵan aqsaqaldar qolynda edi. Al, Paıǵambarymyzdyń (s.ǵ.s.) áýleti Báný Hashımnen bul basshylyq quramda nemere aǵasy Ábý Tolıb boldy.
Paıǵambarymyz (s.ǵ.s.) qyryqtyń qyrqasyna shyqqan soń tek Mekke shaharyn nemese arab halqyn emes, tutastaı álem bılik tizginin qolyna aldy. Osy oraıda, Paıǵambarymyzdyń (s.ǵ.s.) ómirbaıanyn oqyǵan adam «ómirimniń qyryq jyly zaıa ketti. Sirá, budan bylaıǵy ýaqytymda da mardymdy sharýa tyndyra almaspyn» degen sııaqty oıdan arylýy qajet ekendigin aıtqym keledi.
«Eshten kesh jaqsy» degendeı qyryq jasta adam jeke basyna jiti esep berip, ótkendi saralap bolashaqqa qatysty anyq qadamdaryn aıqyndap alǵany jón. Osylaısha, óz boıyndaǵy uıqyda jatqan qabiletterin iske qosyp, qoǵamyna paıdaly qyrýar sharýany eńserýi ábden múmkin.
Paıǵambarymyz (s.ǵ.s.) jıyrma úsh jyldyq qysqa ýaqytta adamzat tarıhyn túbegeıli ózgertti. Mine, bul úlken isten aldynǵy daıyndyqtyń qanshalyqty mańyzǵa ıe ekenin ańǵartady. Árıne, Alla Taǵala paıǵambarymyzdyń (s.ǵ.s.) osynshama uzaq ýaqyt daıyndamaı-aq áp-sátte jan-jaqty qabiletti ete alady. Bul sheksiz qudiret Iesiniń qalaýyndaǵy dúnıe. Biraq, adamzatqa úlgi bolýy úshin, Jaratýshynyń jer betindegi ornatqan zańdylyǵyn uqtyrý úshin siz ben biz ǵıbrat alýymyz úshin osylaı etti.
Rýslan QAMBAROV
[1] Buharı, Ahmed
[2] Buharı
[3] Buharı
[4] Ahqaf súresi, 15-aıat
