QAZA NAMAZDAR QALAI ÓTELEDI?
Qaza namazdy óteýdegi rettilikti saqtaýdyń úkimi Paryz jáne ýájip namazdardy óz ýaqytynda oryndaý أداء«ádá», al ýaqyty ótip ketken jaǵdaıda óteý قضاء «qaza» dep atalady. Namazdy eshbir negizsiz tárk etý aýyr kúná. Alaıda, onyń qazasy oqylýy tıis. Quran Kárimde: «Shúbásiz, namaz múminderge belgili ýaqyttarda (ótelsin dep) paryz etildi»[1], – delingen.
Ibn Masǵud (odan Alla razy bolsyn) mynandaı mysal keltiredi: «Handaq kúni múshrikter Alla Elshisine (oǵan Allanyń salaýaty men sálemi bolsyn) tórt namazdy oqýǵa kedergi jasady. Tipti Allanyń qalaýymen túnniń belgili bir ýaqyty da ótti. Bılalǵa (azan shaqyrýdy) buıyrdy. Ol azan aıtty. Besindi oqydy. Keıin qamat aıtty. Ekintini oqydy. Taǵy qamat aıtty. Aqshamdy oqydy. Sosyn taǵy qamat aıtty. Quptandy oqydy»[2].
Óziniń búkil ómirinde tórt-bes ýaqyt namazdy ǵana qaza qylǵan adamǵa eń áýeli qaza namazdaryn, sodan soń ýaqyty kirgen namazdy oqý – paryz. Bul adam sahıbýt-tartıb (tártip ıesi) dep atalady. Mysaly, besin namazyn qaza qylǵan adam aldymen qazany oqyp, keıin ýaqyty kirgen ekinti namazyn oqıdy. Útir namazyn oqymaǵan adam tań atqanda áýeli útirdi, sosyn tań namazyn oqıdy. Qaza namazdardyń tártibi anyq bolsa, qazany sol tártipte óteý shart. Mysaly, bir kúnniń bes ýaqyt namazy qaza bolsa, tań namazynan bastap reti boıynsha kezekpen óteıdi. Alaıda myna úsh jaǵdaıda ada men qaza namazdardy kezektilik retimen oqý shart emes:
1) Ýaqyt tyǵyz bolyp, qaza namazyn oqyǵanda ýaqyt shyǵyp ketetin bolsa, birinshi kezekte ýaqyt namazy oqylady[3].
2) Qaza namazy bar ekenin umytyp, ada namazdy oqyp alǵan jaǵdaıda, ony qaıta oqý shart emes. Paıǵambarymyz (oǵan Allanyń salaýaty men sálemi bolsyn): «Kimde-kim namazdy umytsa, ony eske túsirgende oqyp alsyn. Onyń budan basqa káffaraty joq» degen[4].
Sondaı-aq burynda bul máseleniń úkimin bilmegen adamǵa namaz oqý kezektiligin saqtaý úkimi júrmeıdi, oqyǵan barlyq namazdary esepteledi, qaıta oqylmaıdy. Hasan ıbn Zııad: «Namaz oqý rettiligin saqtaý onyń úkimin bilmeıtin adamǵa ýájip emes» degen[5].
3) Ómirinde namazdy kóp qaza qylǵan, dálirek aıtqanda, alty ýaqyt namazdy óz ýaqytynda oqı almaǵan adamnyń erki ózinde: qalasa, aldymen qaza namazyn oqıdy, qalasa, ýaqyty kirgen namazdy oqıdy. Mundaı jaǵdaıda qaza namazdardy retimen oqý shart emes. Sonymen qatar alty ýaqyt namazdy qaldyrǵan adam ótken namazdaryn oqyp qysqartsa da, burynǵydaı tártip ıesine aınalmaıdy[6].
ÚKIM: Bes paryz ben útir arasynda, olardyń keıbiri nemese barlyǵy qaza bolǵanda, namazdy ret-retimen oqý ýájip. Biraq myna úsh jaǵdaıda namazdy kezektilik retimen oqý mindet emes:
1. ýaqyt tyǵyz bolyp, onda tek ýaqyty kirgen namazdy oqyp úlgerse;
2. qaza namazy bar ekenin umytyp nemese onyń úkimin bilmeı, ýaqyty kirgen namazdy oqysa;
3. ómirinde alty ýaqyt namazdy qaza qylǵan bolsa. Eń durysy Allaǵa málim!
[1] «Nısa» súresi, 103-aıat.
[2] Tırmızı, Ahmad jáne Násaı rıýaıat etken.
[3] «Ál-Fátaýa ál-hındııa», 1/135.
[4] Býharı men Mýslım rıýaıat etken.
[5] «Ál-fátaýa at-tatarhanııa», 1/476.
[6] «Ál-bahr ar-raıq», 2/153.
Istochnık: http://fatua.kz/kz/post/view?id=877
