QADIR TÚNINIŃ QAI TÚNGE SÁIKES KELETINDIGI TÝRASYNDA

Qadir túniniń naqty kúni jóninde ǵalymdar arasynda kóptegen pikirler aıtylǵan. Alaıda olardyń barlyǵy Qadir túniniń Ramazan aıynyń sońǵy on túnderiniń birinde ekendigine biraýyzdan kelisken.

Ol týraly Ábý Saıd Ál-Hýdrı (r.a.), Alla Elshisiniń (Allanyń Oǵan salaýaty men sálemi bolsyn) bylaı degenin aıtty:

 «Ony Ramazan aıynyń sońǵy on túnderiniń ár taq túninen izdeńder!»[13].

Aısha anamyz (r.a.), Alla Taǵala oǵan razy bolsyn, bylaı dedi: «Ramazannyń sońǵy on túni kirgende paıǵambar (Allanyń Oǵan salaýaty men sálemi bolsyn) túnderdi (namazda turýymen) tiriltetin. Otbasyn da (qulshylyqqa) oıatatyn. Bilegin sybanyp kirisetin edi»[14].

Ǵulamalardyń negizge alynatyn sózi boıynsha, Qadir túni Ramazannyń jıyrma jetinshi túni sanalady. Ýbaı ıbn Kaǵb, bylaı dedi: «Allaǵa sert! Ibn Masǵýd (r.a.) onyń Ramazannyń jıyrma jetinshi túninde ekenin bilip qoıdy. Biraq bosap ketýlerińnen qorqyp, ony senderge bildirýdi jek kórgen bolatyn»[15].

Sondaı-aq ımam Ahmad sahıh hadıste Ibn Omardan (r.a.) jetkizedi:

«Kim ony izdese, jıyrma jetinshi túni kútsin».

Imam Ábý Isa át-Tırmızı: «Paıǵambardan (Allanyń Oǵan salaýaty men sálemi bolsyn) Qadir túni ramazan aıynyń jıyrma birinshi, jıyrma úshinshi, jıyrma besinshi, jıyrma jetinshi jáne sońǵy túnine saı kelgeni jetken»[16].

Ál-Mýzanı jáne Ibn Hýzaıma syndy ımamdar osy taqyryptaǵy habarlardyń barlyǵyn jınap: «Qadir túni ár jyl saıyn aýysyp turady!»[17], – degen.

Osy pikirdi hafız Ibn Hajar da tańdaǵan. Ol bylaı degen: «Eń durys pikirge sáıkes, ol (Qadir túni) Ramazannyń sońǵy on túnderiniń biri bolyp tabylady ári taq túnge saı keledi. Onyń ústine, bul taraýdaǵy hadısterden anyq bolyp otyrǵandaı, ol  ár jyl saıyn ártúrli kúnderge saı keledi»[18].

Qadir túniniń naqty qaı tún ekenin tek Paıǵambarymyz (Allanyń Oǵan salaýaty men sálemi bolsyn) ǵana bilgen. Alaıda ár isti belgili bir hıkmetpen jaratqan Alla Taǵala Elshisine (Allanyń Oǵan salaýaty men sálemi bolsyn) ony umyttyrǵan.

Ábý huraıradan (r.a.) jetken hadıste Alla Elshisi (Allanyń Oǵan salaýaty men sálemi bolsyn): «Túsimde Qadir túni maǵan bildirildi. Biraq jaqyndarymnyń bireýi meni oıatqanda, álgi ýaqytty sol mezet umytyp qaldym. Ony Ramazan aıynyń sońǵy on kúninen izdeńder»,-degen.

Ibn Aýzaǵı (r.a.) jáne Sýfıan ıbn Ǵýıaınanyń (r.a.) rıýaıatynda: «Ant etemin, men Qadir túni Ramazan aıynyń jıyrma jetisi ekenin bilemin, óıtkeni Rasýlýllah(Allanyń Oǵan salaýaty men sálemi bolsyn) bizge sol túni uıyqtamaýdy buıyrǵan»,-delingen.

Jalpy alǵanda bul hadıster ramazan aıynyń sońǵy on kúninde, onyń ishinde taq sandy kúnderde, tipti aıdyń jıyrma jetisinde delingen. Bul da pendeniń Allanyń razylyǵyna jetkizetin isterdi isteýge, túnderdi izdeýge qyzyqtyrady. Alaıda musylmannyń tek osy kúni ǵana saýapty isterdi istep basqa kúnderdi bosqa ótkizýge bolady degen sóz emes. Ǵalymdardyń aıtýynsha, Qadir túniniń naqty kúni belgisiz bolýynyń danalyǵy, musylmandar tek osy kúngi qulshylyqtaryna ǵana senim artyp qoımaı, Ramazan aıynyń sońǵy on túnderiniń barlyǵyn qulshylyqta ótkizýleri úshin bul túndi jasyryp qoıǵan. Sondyqtan musylman balasy barlyq kúnderin osy qadir túni sekildi mańyzdy sanap, duǵa-tilekpen, qulshylyqpen ótkizse, qadir túnin dál tabýy múmkin.

[13] Imam Buharı 2017, Imam Músilim 1169.
[14] Imam Buharı.
[15] Imam Buharı, Imam Músilim.
[16] «Sýnan át-Tırmızı» 1/372.
[17] «Sahıh Ibn Hýzaıma» 3/329.
[18] «Fathýl-Barı» 4/326.