Qadir túniniń qasıeti jaıynda...

Mine, kózdi ashyp-jumǵansha da qasıetti Ramazan aıynyń sońyna da kelip jettik. Ramazan aıy – musylmandar úshin qasıetti aı. Al, osy qasıetti Ramazan aıynyń sońǵy on kúniniń birine jasyrylǵan eń qasıetti tún bar. Ol túnniń artyqshylyǵyn Alla Taǵala Quran Káriminde baıandaǵan. Ol tún kelerde Paıǵambarymyz (s.ǵ.s) barynsha ǵıbadatqa bet burǵan. Sahabalar bul túnniń artyqshylyǵynan nár alýǵa talpynǵan. Tabıǵınder men úlken ǵalym-ımamdar bul túnge qarsy salıqaly isterimen jarysqan. Al, jalpy musylman úmmeti bolsa, bul túnde kúnálarynyń keshirilip, Allaǵa jaqyndaı túsýdi maqsat etip Allaǵa túni boıy jalbarynyp shyǵady.

BUL QASIETTI TÚN – QADIR TÚNI

Bul tún týraly qansha kitaptar jazylǵan, qansha gazet-jýrnaldarda artyqshylyǵy baıandalǵan, qansha juma ýaǵyzdarynda qutpa bolyp aıtylǵan... Basqasha bolýy múmkin be?! Bul túnde perishteler molynan túsedi, kúnálar keshiriledi, dárejeler kóteriledi, quldar Allanyń meıirimine bólenedi... Bul tún – myń túnnen qaıyrly tún, bul tún – Qadir túni, bul tún – uly ári qasıetti tún.

Bul túnniń myń aıdan qaıyrly bolýynyń sebebi:

Musylman úmmetiniń ortasha ómir jasy áýelgi halyqtardyń ómir súrgen jastarynan qysqaraq bolyp tabylady. Úmmettiń orta jasy alpys pen jetpis jas arasynda. Kóp adamdardyń ómir jasy osy kórsetkishten aspaǵannan keıin Alla Taǵala bul úmmetke sondaı bir tún bergen, ol túnniń bir ózi bizge deıingi ómir súrgen adamdardyń biriniń ǵumyryn tolyqtaı qamtyǵan. Bul túnde jasalǵan ǵıbadat-qulshylyq myń aı jasalǵan ǵıbadattan artyq. Bul-daǵy Allanyń keńdigi men osy úmmetke degen meıiriminen.

QADIR TÚNINIŃ «QADIR» DEP ATALÝYNYŃ SEBEBI:

«Qadir» sóziniń birneshe maǵynalary bar, atap aıtsaq:

1) Allanyń aldyndaǵy qasıeti men erekshe qadiri úshin;
2) Alla Taǵalanyń «فيها يفرق كل أمر حكيم» (Ol keshte barlyq hıkmetti ister aırylady[1]) dep baıandaǵanyndaı, bul túnde osy jyldyń ólshemge alynatyny[2] úshin;
3) Ol túnde túsetin perishteler dárejeleri ústem qadirli perishteler bolǵany úshin delingen de kózqaras bar;
4) Ol túnde eń túnde qadirli perishteniń eń qadirli Paıǵambarǵa (s.ǵ.s) eń qadirli úmmetke jetkizsin dep eń qadirli kitap Quran Kárim túsirilgeni úshin;
5) Bul túnde jasalǵan ǵıbadattardyń erekshe qadirli bolǵany úshin;
6) Kim bul túndi Allaǵa moıynsunyp ǵıbadat-qulshylyqpen ótkizse, qadirli adam bolatyny úshin.

BUL TÚNNIŃ ARTYQShYLYǴYN QAIDAN BILEMIZ:

Birinshiden, onyń artyqshylyǵy Quranda kórsetilgen:

1) Bul túnniń ózine tolyqtaı bir súre túsken ári ol súrede Alla Taǵala bul túnniń myń túnnen artyq ekenin aıtady: «Qadir túni myń aıdan qaıyrly»[3].

2) «فيها يفرق كل أمر حكيم * أمراً من عندنا إنا كنا مرسلين» (Ol keshte barlyq hıkmetti ister aırylady. Bul óz qasymyzdan bir buıryq. Rasynda elshilerdi jiberýshimiz)[4]. Bul túnde keler jyldyń amaldary aldyn ala ólshemge alynady.

Paıǵambarymyzdyń (s.ǵ.s) súnnetterinen:

1) «من قام ليلة القدر إيماناً واحتساباً غفر له ما تقدم من ذنبه» (Kimde-kim qadir túnin ıman etken ári saýabynan úmit etken kúıde ǵıbadatpen ótkizse, onyń ótken kúnálary keshiriledi)[5]

2) «عن عائشة رضي الله عنها قالت : كان رسول الله صلى الله عليه وسلم إذا دخل العشر أحيا الليل وأيقظ "أهله وجد وشد المئزر» Aısha (r.a): «Hazreti Paıǵambar Ramazannyń sońǵy on kúni kirgende túndi  ǵıbadatqa arnaıtyn, otbasy múshelerin oıatatyn, belin myqtap býatyn[6]»[7], – deıtin.

QADIR TÚNI NAQTY QAI TÚNI?

Jalpy qadir túni Ramazannyń sońǵy on kúniniń taq túnderinen, ásirese jıyrma jetinshi túnnen izdeý kerek.

1) «فعن عمر - رضي الله عنهما - أن رجالاً من أصحاب النبي - صلى الله عليه وسلم - أروا ليلة القدر في المنام في السبع الأواخر فقال رسول الله - صلى الله عليه وسلم-: أرى رؤياكم قد تواطأت في السبع الأواخر، فمن كان متحريها فليتحرها في السبع الأواخر» Omar (r.a) aıtty: «Paıǵambarymyzdyń (s.ǵ.s) qasyndaǵy sahabalardan birer adamdar qadir túniniń Ramazannyń sońǵy jeti kúninde ekenin tústerinde kóredi. Sonda Alla elshisi (s.ǵ.s): «Mende senderdiń kórip turǵandaryńa ortaqpyn, qadir túni sońǵy jeti kúnniń birimen týra keledi. Kimde-kim qadir túnin izdegen bolsa, Ramazannyń sońǵy jeti kúninen izdesin», – dedi)[8].

2) Al, Aısha anamyzdan (r.a) jetken hadıste Paıǵambarymyz (s.ǵ.s): «تحروا ليلة القدر في العشر الأواخر من رمضان»  «Qadir túnin Ramazannyń sońǵy on kúninen izdeńder»,[9] – degen.

3) Al, Úbaı ıbn Kab (r.a) bolsa, Paıǵambarymyzdyń (s.ǵ.s) kórsetip bergen dáleline, ıaǵnı kúnniń ol kúni ótkir sáýlesiz shyǵatynyn alǵa tartyp, Qadir túniniń jıyrma jetisi ekenin aıtyp ant ishken. Sol sııaqty Ibn Omardyń (r.a) «تحروها ليلة سبع وعشرين» «Ol túndi jıyrma jetisinen izdeńder»,[10] – degen rıýaıaty da jetken.

BUL TÚNDE NENDEI AMALDAR JASAǴAN DURYS?

1) Er adamdar úshin keshki paryz namazdardy meshitte jamaǵatpen oqý;
2) Nápil[11] namazdar oqý, sebebi, «Kimde-kim qadir túnin ıman etken ári saýabynan úmit etken kúıde ǵıbadatpen ótkizse, onyń ótken kúnálary keshiriledi»;
3) Duǵa jasaý; Sýfııan Sáýrı (r.a): «Bul túnde namaz oqyǵannan góri duǵa jasaǵandy jaqsy kóremin», – deıtin. Ol túni jasalatyn duǵalardyń eń kórkemi: «اللهم إنك عفو تحب العفو فاعف عني» (Ýa, Alla, rasynda Sen keshirimdisiń, keshirýdi jaqsy kóresiń, maǵan da keshirim et!)[12], sol sııaqty: «أعوذ برضاك من سخطك، وعفوك من عقوبتك» (Ýa, Alla! Ashýyńnan razylyǵyńa, azabyńnan keshirimińe syıynamyn)[13] degen duǵalar.
4) Quran oqý;
5) Úlkendi-kishili kúnálardan saq bolý.

QADIR TÚNINIŃ QANDAI EREKShELIKTERI BAR?

1) Úbaı ıbn Káb (r.a) aıtqandaı, ol kúnniń tańynda atqan tań ótkir sáýlesiz bolady;
2) abda ıbn Lýbaba ol túni teńizdiń sýyn iship kórgenin ári teńiz sýy ol keshte tushy bolǵanyn aıtady;
3) Keshiniń aýa raıy ortasha bolady, ystyq ta sýyq ta emes;
4) Itter shýyldamaıdy, esekter aqyrmaıdy;
5) Nur baıqalady;
6) Keı adamdardyń sol túni duǵalary jyldam qabyl bolady.

QASIETTI AIDYŃ MEIIRIMINEN MAQURYM QALATYN ADAMDAR BOLA MA?

Iıa, osyndaı bereketi mol aıdyń da bereketinen maqurym qalatyn adamdar bolady. Jábır (r.a) jetkizgen hadıste Paıǵambarymyzdyń (s.ǵ.s) minberge shyǵyp bara jatyp «Ámın, ámın, ámın» dep úsh ret qaıtalaǵanyn aıtady. Sahabalar: «Ýa, Allanyń elshisi, minberge shyǵyp bara jatyp «Ámın, ámın, ámın» dedińiz, onyń syry nede?» – dep surady, sonda Paıǵambar (s.ǵ.s):

جاءني جبريل فقال: شَقِي عبدٌ أدرك رمضان فانسَلَخ منه ولم يُغفَر له، فقلت: آمين، ثم قال: شَقِي عبدٌ أدرك والدَيْه أو أحدَهما فلم يُدخِلاه الجنة، فقلت: آمين، ثم قال: شَقِي عبدٌ ذُكرتَ عنده ولم يصلِّ عليك، فقلت: آمين

«Maǵan Jábireıil keldi de aıtty:
– Ramazanǵa jetip turyp keshirimge qol jetkize almaǵan adam naǵyz baqytsyz adam, – dedi. Men:
– Ámın! – dedim
– Kimde-kim áke-sheshesin birdeı nemese birin ǵana kórip, biraq olardyń razylyǵyn alyp jánnatqa kire almasa, ol naǵyz baqytsyz adam.
– Ámın!
– Kimde-kimniń qasynda seniń atyń aıtylǵanda saǵan salaýat aıtpasa, ol naǵyz baqytsyz adam.
– Ámın! – dep jaýap qaıtardym», – dedi delingen»[14].

Mine, Ramazan aıy – bereke men ıgiliktiń molynan jaýǵan aıy. Bul aıda jaqsylyqtan maqurym qalǵan adam jaqsylyq ataýlynyń bárinen birdeı qur qalǵan demek.

Alla Taǵala barshamyzdy meıirimine bólep, orazalarymyzdy qabyl alǵaı. Qadir keshimizde jasalǵan amaldarymyz Allanyń aldynda myń aıdan da qaıyrly bolyp qabyldanýy násip bolsyn. Ámın!

 

Naýryzbaı qajy Taǵanuly
QMDB tóraǵasynyń birinshi orynbasary, naıb múftı
Respýblıkalyq «Áziret Sultan» meshitiniń bas ımamy

 

---

[1] «Dýhan» súresi, 44-aıat.
[2] Arab tilinde «qa-da-ra» etistiginen ólshený degen sóz de túrlenedi.
[3] «Qadir» súresi, 3-aıat.
[4] «Dýhan» súresi, 44-45 aıattar.
[5] Buharı.
[6] Beldi myqtap býý degen – bir nársege qatty kóńil bólý ári áıelderine de jaqyndamaǵan degendi bildiredi.
[7] Mýslım.
[8] Buharı.
[9] Buharı.
[10] Ahmad.
[11] Qosymsha.
[12] Ahmad.
[13] Mýslım.
[14] Ibn Hýzaıma jetkizgen, hadıstiń dárejesi «sahıh».

09.06.20185Bas