QADIR TÚNINIŃ QASIETI («QADIR» SÓZINIŃ MAǴYNASY)
Qadir túni arab tilinen aýdarǵanda (ليلةُ القدر – láılátýl-qadir) – qasıetti tún degen maǵynany bildiredi. Bul tún Ramazan aıynyń sońǵy on kúniniń birinde bolady. Osynaý tún jaıly Quran Kárimniń «Qadir súresinde» baıandalǵan. Jasalǵan ǵıbadattyń myń aıǵa, ıaǵnı seksen úsh jylǵa teń bolýyna baılanysty musylmandar Ramazan aıynyń sońǵy on túnin túgeldeı qulshylyqpen ótkizýge tyrysady.
Quran Kárimge túsinikteme jazǵan máshhúr ǵalym Ibn Kásır «Qadir» sóziniń tómendegideı úsh maǵynasy bar ekenin aıtyp ótedi:
«Qadir» sózi «úkim túni» maǵynasyn beredi. Osyǵan baılanysty qadir túni degende Allanyń taǵdyrdy úkim etetin túni ekendigin bilýge bolady. Bul jerdegi taǵdyr uǵymy, áýelgi taǵdyrdyń pash etilýi bolatyn. Óıtkeni Quran Kárimde:
«Ol keshte barlyq hıkmetti ister aıyrylady»,[1] - dep buıyrylǵan.
Qatada: «Bul túnde kelesi jyl isteriniń taǵdyry jazylady», – dedi («Tafsır át-Tabarı» 25/65).
«Qadir» sózi «abyroı, bedel» maǵynasyn beredi. Iaǵnı, qadir túni – ulyq jáne asa qadirli tún degendi bildiredi. Mundaı joǵary dárejege laıyq bolýynyń sebebi, bul túnniń salmaǵy myń aıdan da qaıyrly. Bul haqynda Quranda:
«Qadir túni myń aıdan da qaıyrly»,[2] - dep baıandalady.
«Qadir» sózi «syǵylysý» maǵynasyn beredi. Osyǵan baılanysty zertteýshi ǵalymdar qadir sózi tarylý maǵynasyn da bildiredi degen joramaldar jasaǵan. Óıtkeni bul túni búkil perishteler jer betine túskennen soń, jerdiń tarlyǵynan syǵylysady. Bul jaıly Quranda:
«Perishteler jáne Jábiráıil (ǵ.s.) osy túni Rabbylaryńnyń ruqsatymen barlyq is úshin túsedi»,[3] - dep baıandalady.
Islam ǵulamalarynyń aıtýyna qaraǵanda, «syǵylysýdaǵy» maqsat «úlken qaıyrly isterdiń júzege asýy jáne Paıǵambarymyzǵa (Allanyń Oǵan salaýaty men sálemi bolsyn) Hıra úńgirinde Jábiráıil (ǵ.s.) alǵashqy ýahı túsirgende, ardaqty Paıǵambarymyzdyń (Allanyń Oǵan salaýaty men sálemi bolsyn) jany syǵylǵandyǵy belgili. Negizinde, Qadir sózi osy úsh maǵynany da qamtıdy.
[1] «Duhan» súresi, 4-aıat.
[2] «Qádir» súresi, 3-aıat.
[3] «Qádir» súresi, 4-aıat.
