Qadir túnin súnnetke saı kútý
Alla Taǵala Muhammed (s.ǵ.s.) úmbetin basqa paıǵambarlar halqynan birqatar qasıettermen erekshelendirgen. Sonyń biri Allanyń sózi – Quran Kárimdi túsirgen eń qaıyrly tún – Qadir túnin bergen.
Quran jáne basqa da ıláhı kitaptardyń adamzatqa jiberilgen ýaqyty jaıly mynadaı rıýaıat bar:
عن رسول الله - صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ -: أُنْزِلَتْ صُحُفُ إِبْرَاهِيمَ -عليه السلام- فِي أَوَّلِ لَيْلَةٍ مِنْ رَمَضَانَ، وَأُنْزِلَتْ التَّوْرَاةُ لِسِتٍّ مَضَيْنَ مِنْ رَمَضَانَ، وَالْإِنْجِيلُ لِثَلَاثَ عَشْرَةَ خَلَتْ مِنْ رَمَضَانَ...
«Ibrahımge paraqshalar (sýhýftar) ramazannyń alǵashqy keshinde túsirildi. Taýrat ramazannyń altynshy keshinde tústi. Injil on úshinshi ramazanda tústi. Zabýr on segizinshi ramazan keshinde tústi...[1]».
Bul túnde jasalǵan ǵıbadat myń túngi qulshylyqqa teń keledi, al myń aı 83 jyl, 4 aıǵa teń keledi.
Bul túnniń Qadir túni dep atalýy
Onyń basty úsh sebebi bar. Biri: qadirli adam, qadirli qonaq degendeı qadir-qasıet degen maǵynany bildiredi. Ekinshisi: ótken jyly bolǵan oqıǵalardy jazyp, keler jyly bolatyn ýaqıǵalardy belgileý. Árıne, Alla Taǵala – barlyq nárseni tolyq Bilýshi. Alaıda, Qadir keshindegi bir jyldyq qubylysty tirkeý – Allanyń hıkmeti.
Úshinshi: osy túndegi qulshylyqtyń erekshe qadirli bolýyna baılanysty. Paıǵambarymyz (s.ǵ.s.):
من قام ليلة القدر إيمانا واحتسابا غفر له ما تقدم من ذنبه
«Kimde-kim Allaǵa ımanmen, saýabyn úmit etip, Qadir túni qulshylyq etse, ótken kúnálary keshiriledi[2]», – degen.
Qadir túniniń belgileri
1.Shyǵyp kele jatqan kúnniń nury adamnyń kózine qatty batpaıdy. Kúnge tik qaraǵanda, kózdi aýyrpaıdy. Bul jaıly Ýbaı bın Kaǵb (r.a.):
أَنَّهَا تَطْلُعُ يَوْمَئِذٍ لاَ شُعَاعَ لَهَا
«Ol túni tańerteń kún shýaǵy sáýlesiz kóteriledi[3]», – degen. Alaıda, bul belgi qalalyq jerde asa baıqala bermeıdi. Muny aýyldy jerde durys baıqaýǵa bolady;
2.Tynyshtyq. Musylman júreginde tynyshtyq pen jan raqaty ornyǵýy. Basqa túnderden qaraǵanda Qadir keshiniń qasıetin adam janymen, júregimen sezinedi;
3.Qadir túni qatty jaýyn-shashyn, qatty daýyldy jel bolmaıdy. Jibekteı esken salqyn samal ǵana seziledi.
Qadir túniniń qasıeti
1. Bul – Quran túsken tún.
إِنَّا أَنْزَلْنَاهُ فِي لَيْلَةِ الْقَدْرِ
2. Bereketti de qutty tún.
إِنَّا أَنْزَلْنَاهُ فِي لَيْلَةٍ مُبَارَكَةٍ
«Aqıqatynda, Biz ony berekeli túnde túsirdik...[4]».
3. Qadir túni Alla Taǵala keler jyl boıyna rızyq-nesibe men ajaldy jazady.
فِيهَا يُفْرَقُ كُلُّ أَمْرٍ حَكِيمٍ
«Ol túni árbir hıkmetti buıryqtar bólinedi[5]».
4. Bul túnniń qulshylyǵy myń aıǵa teń keledi
لَيْلَةُ الْقَدْرِ خَيْرٌ مِنْ أَلْفِ شَهْرٍ
5. Jer betine perishteler jaqsylyq, bereket, raqymet jáne keshirim alyp túsedi.
تَنَزَّلُ الْمَلَائِكَةُ وَالرُّوحُ فِيهَا بِإِذْنِ رَبِّهِمْ مِنْ كُلِّ أَمْرٍ
6. Qadir túni – jamandyq ataýlydan taza tún. Bul túnde qulshylyq pen jaqsylyq eselene túsedi. Tań atqansha jer betinde amandyq pen tynyshtyq ústemdik etedi.
سَلَامٌ هِيَ حَتَّى مَطْلَعِ الْفَجْرِ
7.Qadir túnin qulshylyqpen ótkizgen adam burynǵy kúnálarynan tolyqtaı arylady. Paıǵambarymyz (s.ǵ.s.):
مَنْ قَامَ لَيْلَةَ الْقَدْرِ إِيمَانًا وَاحْتِسَابًا غُفِرَ لَهُ مَا تَقَدَّمَ مَنْ ذَنْبِهِ
«Kimde-kim Allaǵa ıman etip, saýabyn úmit etip qadir túni qulshylyq etse, ótken kúnálary keshiriledi[6]», – degen
Qadir túnin qalaı ótkizý kerek?
Bul túndi eshbir paıdasyz ótkizýshilerdi jalpy úshke bólýge bolady.
1. Uıyqtaýshy;
2. Tańǵa deıin kóz ilmeı otyrýshy. Biraq, teledıdar tamashalap, áńgime-dúken quryp, dastarqan basynda tamaqtanyp tańdy qarsy alady. Eń soraqysy, keıbiri ǵaıbat aıtý, jamandaý sııaqty kúná ispen aınalysyp otyrady;
3. Oıyn-saýyq etip, jigit-qyz bop qol ustasyp, túrli mán-maǵynasyz fılmderdi kórip tyıym salynǵan kúnáli istermen qadir túnin qarsy alady.
Qadir túnine daıyndyq
Qutty aıdyń qasıetti Qadir túni – jan dúnıeni tazartamyn degen árbir musylmanǵa taptyrmaıtyn múmkindik. Qadir túnin qarsy alýshy qulshylyqqa erekshe den qoıý úshin myna jaıttardy jadynan shyǵarmaǵany jón.
1. Ábý Hýraıra (r.a.)
أتاكم رمضان شهر مبارك فرض الله عز وجل عليكم صيامه، تفتح فيه أبواب السماء، وتغلق فيه أبواب الجحيم، وتغل فيه مردة الشياطين، لله فيه ليلة خير من ألف شهر من حرم خيرها فقد حرم
«Senderge Ramazan keldi. Bul qutty aıda Alla Taǵala senderge orazany paryz etti. Bul aıda aspan qaqpalary ashylyp, tozaq esikteri jabylady. Shaıtandar kisendeledi. Bul aıda myń aıdan qaıyrly tún bar. Ol túnniń jaqsylyǵynan qur alaqan qalǵan adam jaqsylyqtan tolyqtaı maqurym qalady[7]».
2. Bul biz úshin eń sońǵy Ramazan ekenin bilsek, qadir túnin qalaı qarsy alar edik. Negizinde, bul Ramazan jáne bul qadir túni árqaısymyz úshin sońǵy bolýy ábden múmkin. Paıǵambarymyz (s.ǵ.s.):
أَعْمَارُ أُمَّتِي مِا بَيْنَ السِّتِّينَ إِلَى السَّبْعِينَ وَأَقَلُّهُمْ مَنْ يَجُوزُ ذَلِكَ
«Meniń úmbetimniń ómir súrý jasy – alpys pen jetpistiń arasy. Bul jastan asatyndary az[8]», – degen.
Áýelgi úmbetterdiń jasy birneshe júzden asatyn edi. Máselenkı, Nuh paıǵambar úmbetin 950 jyl aqıqatqa shaqyryp ótken. Alaıda, Paıǵambarymyz (s.ǵ.s.):
نَحْنُ الْآخِرُونَ السَّابِقُونَ يَوْمَ الْقِيَامَةِ
«Biz basqa úmbetterden eń sońynan kelýshi úmbetpiz. Biraq qııamette barlyǵynan ilgeri turýshy úmbet...[9]», – degen.
Árıne, bizdiń basqa úmbetterden oq boıy ozýymyzdyń syrynyń biri – Qadir túni sııaqty qasıetteri ýaqyttar men qasıetti mekenderde jasaǵan qulshylyǵymyz.
Qadir túni – aqsham namazynyń azanynan bastap tań namazynyń azany shaqyrylǵansha jalǵasatyn múbárak ta qutty tún.
Siz on jyl boıy qadir túnin qulshylyqpen ótkizgen bolsańyz, Allanyń qalaýymen, 830 jyl qulshylyq etkenniń saýabyn ıelenesiz. Mine, osy múmkindikti paıdalaný ýaqyty kelip tur.
لَيْلَةُ الْقَدْرِ خَيْرٌ مِنْ أَلْفِ شَهْرٍ
Qadir túnine daıyndyq qalaı bolmaq kerek?
1. Daıyndyq tań namazynan bastaǵan abzal. Tań namazyn oqyp bolǵan soń, hadıste aıtylǵandaı: «Kimde-kim: «Lá ıláhá ıllá Allahý, ýáhdahý lá shárıká láh, láhýl mýlký, ýá láhýl hamdý, ýá hýá alá kýllı shaıın Qadır», osy sózderdi kúnine júz ret aıtqan adam on adamdy quldyqtan azat etken saýabyna teń qulshylyq. Oǵan júz saýap jazylyp, júz kúnási keshiriledi. Kesh batqansha bul sózder adamǵa shaıtannan qorǵan bolady. Budan da qaıyrly adam istepýshi tek osy sózderdi eselep aıtýmen ǵana asyp túse alady[10]»,-delingen
2. Keshke bir adamǵa bolsa da aýyzashar berýge áreket jasa. Munyń saýaby jaıly hadıste:
مَنْ فَطَّرَ صَائِماً كُتِبَ لَهُ مِثْلُ أَجْرِهِ لاَ يَنْقُصُ مِنْ أَجْرِهِ شَيْءٌ
«Kimde-kim oraza tutqanǵa aýyz ashtyrsa, onyń saýaby oraza tutýshynikindeı bolady. Biraq, budan oraza tutýshynyń saýaby kemimeıdi[11]»;
3. Qadir túni sadaqa berińiz. Kóp mólsherde sadaqa jasaý shart emes, eń basty shart shyn nıetpen berilgen bolýy tıis.
مَنْ تَصَدَّقَ بِعَدْلِ تَمْرَةٍ مِنْ كَسْبٍ طِيبٍ وَلَا يَصْعَدُ إِلىَ اللهِ إِلاَّ الطَّيِّبَ , فَإِنَّ اللهَ تَعَالَى يَقْبَلُهَا بِيَمِينِهِ , ثُمَّ يُرْبِيهَا لِصَاحِبِهَا كَمَا يُرْبِي أَحَدَكُمْ فَلْوَهُ , حَتَّى تَكُونَ مِثْلَ الْجَبَل
«Kimde-kim qurma mólsherinshe, adal kásibinen sadaqa berse, árıne, Alla – pák jáne pákti ǵana qabyl etedi. Anyǵynda, ol sadaqany Alla qabyl etip, ıesine ósirip, kóbeıtip beredi. Sender qulyndy ósirip, taýdaı tulpar etkenderiń sııaqty[12]», – degen.
4. Kún batqannan bastap paryzdan bólek árbir súnnet pen mustahap amalǵa erekshe den qoıyp, yqylaspen oryndańyz.
Aqsham namazyna azan daýsyn estigende, árbir sózdi azanshynyń artynan qaıtalap, azan batasynan keıin qol jaıyp tilek tileńiz. Aýyz ashqannan keıin erekshe qulshylyspen paryz namazdy oqyńyz. Munan keıin tańǵy ýaqytta aıtqan zikirdi qaıtalańyz.
5. Qolyńyz qalt ete qalsa Paıǵambarymyz (s.ǵ.s.) Aısha (r.a.) anamyzǵa úıretken:
اَللَّهُمَّ إِنَّكَ عَفُوٌّ تُحِبُّ الْعَفْوَ فَاعْفُ عَنِّي
«Allahýmmá ınnáká afýýn týhıbbýl afýá fafý annı» duǵasyn qaıtalap otyryńyz;
6. Ata-anańyz janyńyzda bolsa, syı-sııapat jasap batasyn alyńyz. Alysta bolsa habarlasyp, tilegin alyńyz.
7. Aqsham namazyna meshitke baryp, jamaǵatpen oqyńyz.
8. Meshitke barar jolda jáne keri qaıtqanda duǵa jasaýmen bolyńyz. Sonyń ishinde ıstıǵfar duǵasynyń tóresi bop sanalǵan keshirim duǵasyn umytpańyz.
اَللَّهُمَّ أَنْتَ رَبِّي لَا إِلَهَ إِلَّا أَنْتَ خَلَقْتَنِي وَأَنَا عَبْدُكَ، وَأَنَا عَلَى عَهْدِكَ وَوَعْدِكَ مَا اسْتَطَعْتُ، أَعُوذُ بِكَ مِنْ شَرِّ مَا صَنَعْتُ، أَبُوءُ لَكَ بِنِعْمَتِكَ عَلَيَّ، وَأَبُوءُ بِذَنْبِي فَاغْفِرْ لِي إِنَّهُ لَا يَغْفِرُ الذُّنُوبَ إِلَّا أَنْتَ
«Allahýmmá ántá Robbı, lá ıláhá ıllá Ántá, holáqtánı ýá áná abdýk, ýá áná álá áhdıká ýá ýádıká mástátotýk, áázá bıká mın shárrı má sanatýk, ábýý láká bınımátıká áláıá, ýá ábýý bızánbı, faǵfırlı ınnáhý lá ıaǵfırýz zýnýbá ıllá Ántá» Paıǵambarymyz (s.ǵ.s.) «Kimde-kim osy duǵany aıtyp sol kúni nemese túnde qaıtys bolsa, jánnattyq bolady[13]», – degen.
9.Ramazan aıy boıyna ásirese Qadir túninde qolyńyzǵa Quran alyp asyqpaı, baıyppen oqyńyz. Ibn Abbas (r.a.): «Naqyshyn keltirip bir súre oqýym maǵan Qurandy tolyǵymen oqyǵannan álde qaıda unamdy», – degen eken.
[1] Tabaranı, Ahmed
[2] Buharı, Mýslım
[3] Mýslım
[4] Duhan súresi, 3-aıat
[5] Duhan súresi, 4-aıat
[6] Buharı, Mýslım
[7] Nasaı
[8] Ibn Hıbban
[9] Mırqat Mafatıh sharh Mıshkat Masabıh
[10] Buharı
[11] Ibn Hıbban
[12] Buharı
[13] Buharı
