«QADIR TÚNI MYŃ AIDAN DA QAIYRLY»
Sol túni jasalǵan amaldar men qulshylyqtar jáne Haq Taǵalanyń rızalyǵyn alý jolyndaǵy ózge de amaldar, Qadir túni bolmaǵan myń aıda jasalynǵan amal, saýapty ister men jaqsylyqtardan áldeqaıda kóp bolmaq.
Quran-Kárimniń bul aıatynyń Haq Elshisi ﷺ-ǵa qalaı pash etilgendigi haqynda Ibn Ábý Hatm, Júnis Alı Ibn Úrbeniń mynandaı rıýaıatyn alǵa tartady: «Bir kúni Paıǵambarymyz ﷺ Israıl urpaqtarynyń ishinde Aıýb, Zikirııa, Hazıkal, Nun atty tórt adamnyń Alla-Taǵalanyń razylyǵy úshin seksen jyl toqtaýsyz jıhad jasaǵandyǵyn aıtady. Ony estip sahabalar tańdaı qaǵysady. Osy sátte, Jebireıil perishte Paıǵambarymyz ﷺ-ǵa: «Qadyr túniniń ne ekenin bilesiń be. Qadyr túni myń aıdan da qaıyrly» (Qadyr, 2-3) degen aıatty názil etip, Jebireıil ﷺ; «bul seniń úmbetiń tańdaı qaǵysqannan da joǵary» deıdi. Paıǵambarymyz ﷺ atalmysh aıatty sahabalarǵa pash etkende, olardyń qýanyshynda shek bolmaǵan edi».
Qadir túni – sózsiz eń qadirli tún! Alla Taǵala ony berekeli etip, basqa túnderden ereksheledi. Sondaı-aq osy túndi myń aıdan da mańyzdyraq (qaıyrly) etti. Al myń aı seksen úsh jylǵa teń keledi eken. Eseptesek, myń aı degenimiz 83 jyl 4 aılyq ýaqyt eken. Demek, Qadir túnindegi qulshylyǵymyz 83 jyldyq ǵıbadattyń saýabyna teń bolmaq. 95 jyldyq adam ómirin alsaq, onyń 15 jyly balıǵat jasy bolyp sanalady, sonda tolyq 80 jyl ómir súrgeni. Endeshe, adam ómirinde bir qadir túnine dóp kelý, búkil ómirin qulshylyqpen ótkizgendeı saýapqa keneltedi[5].
«Sol túni Rabbysynyń ruqsatymen Rýh pen perishteler ártúrli is úshin túsedi».
Sol túni jer betine Rýh pen birge perishteler túsedi. Tápsirshilerdiń basym kózqarasyna qaraı bul aıattaǵy Rýh – Jábiráıil (ǵ.s.). Al keıbir ǵalymdar Rýhty – óte alyp perishte dep joramaldaǵan. Eger ol kókter men jerdi jutsa, oǵan bir shaınam ǵana bolar edi dep túsindirgen.
Bul túni perishteler túsip, jer betinde bereke ornaıdy, Allanyń keshirimi násip bolady. Perishtelerdiń jer betine túsýi, qadir túniniń mańyzdylyǵyn bildiredi. Sol túni perishtelerdiń kóp bolatyny myna hadıste bildirilgen: «Qadir túni ramazan aıynyń jıyrma jetinshi nemese jıyrma toǵyzynshy túnine saı keledi. Bul túni jerge túsetin perishtelerdiń sany jer betindegi maıda tastardan da kóp bolady».
Perishteler musylman úmmetin aralap, qandaı ǵıbadat jasaǵandaryn, tań namazyna deıingi duǵa-tilekterin tyńdap, amal dápterlerine mol saýap jazyp turady. Jamandyq azaıatyn, qulshylyq pen ıgi ister kóbeıetin tún.
«Rabbylarynyń ruqsatymen».
Perishteler Haq Taǵalanyń ruqsatynsyz, jarlyǵynsyz qanattaryn da qımyldata almaıdy. Biraq, bul jerde osy istiń asa mańyzdylyǵyna nazar aýdartý maqsatymen aıtylǵan.
«Ár ámirden».
Iaǵnı, sol túni ámir berilgen árbir is úshin degen sóz. Perishteler tek jaqsylyq jasap, jamandyq ataýlyǵa múlde jolamaıdy. Olar jaqsylyq ólsheminde ómir súredi. Sony bildirý maqsatymen bylaı deıdi:
«Tań raýandap atqanǵa deıin sol tún beıbitshilikke oranady».
سَلَامٌ «Sálám», ıaǵnı, beıbitshilik, esendik, amandyq degen sóz. Ol – Haq Taǵalanyń jibergen sálemi. Perishteler musylmandarǵa sol túni sálem berip turady. Óıtkeni, perishteler túnnen bastap, tań qylań bergenge deıin, top-top bolyp jer betine túsedi. Ár túsken top sálem bergendikten tań aǵarǵanǵa deıin sol túni sálem berýleri tolastamaıdy. Ne bolmasa, aıattaǵy «sálám» amandyq, salamat maǵynasynda berilgen. Sol túni jer betine zııandy nárseler túspeıdi. Túni boıy adamdarǵa paıdaly nárseler túspek. Ol tún – amandyq túni. Perishteler sol túni eshqandaı jamandyq pen azap túsirmeıdi.
«Sol túni tań bozaryp atqanǵa deıin».
Munda musylmanǵa sol túndi Qurannyń túse bastaǵanyn, adamzatty qarańǵylyqtan nurǵa bólegenin oılap, shynaıy yntamen Quran oqyp, nápil jáne qaza namazdaryn oqyp, duǵamen ótkizýi nasıhattalǵan. Alla Elshisi (Allanyń Oǵan salaýaty men sálemi bolsyn):
«Kim Qadir túnin ımanmen jáne saýap tilep, (namazda) turýmen ótkizse, ótken kúnálary keshiriledi»,– deıdi.
Eń keremeti osy túndi myń aıdan artyq etken Qurannyń sol túni túse bastaýynda jatyr. Musylmannyń mindeti – aldymen Quran oqýdy úırenip, odan keıin maǵynasy men tápsirin meńgerip sol bilgenderimen amal etý. Odan keıin osy aqıqattardy ózgelerge jetkizip, olardyń da týra jolǵa túsýlerine kúsh-qaıratyn jumsaýy qajet. Qadir túnin ǵana qadirlep, sol túndi uıyqtamaı ótkizip, basqa túnderde Qurannan tys ǵumyr keshý qate uǵym bolyp esepteledi.
[5] http://muslim.kz/kk/article/27-qadir-tuni-qandai-tun.html
