Ózin-ózi qurbandyqqa shalǵan adam

Shyrqyraǵan telefon daýysynan oıanyp kettim. Tań qulanıektep atyp keledi eken. Halatymdy jelbegeı jamylyp qonaq bólmesindegi telefon trýbkasyn naraý kóterdim.

– Allo, qaıyrly tań, qurban aıt qutty bolsyn!

– Birge bolsyn, –dedim esineı otyryp.

– Bul men, seniń bala kúnińdegi qurdasyń, jas kúnińdegi syrlasyń, otyz jasyńda dosyń, qyryq jasyńda qasyń bolǵan Anyq. Men az–kem únsiz qaldym. Sańqyldaǵan daýysynan Anyq ekenin tanydym.

– Aý, Qaleke, nege únsiz qaldyń. Bilem, maǵan degen ókpeń qara qazandaı ári essiz adamdaı tań atpastan qońyraý shalyp mazańdy alyp otyrmyn. Tosyrqap tursyń solaı ǵoı, á?

– Iá, Anyq, seni tanyp turmyn. Tynyshtyq pa, áıteý? – dedim arnasynan asyp kele jatqan ashýymdy tejep.

– Men óz–ózimdi qurbandyqqa shaldym. Onyń bul sózi júregimdi dir etkizdi.

– Taǵy iship alǵansyń ba? Men telefondy qoıamyn, senimen sóılesip turar jaıym joq! – dedim salmaqty únmen.

– Jo, joq, Qaleke sál aıal etshi, men ishken joqpyn. Qasıetti Qurban aıtta araq iship aqymaq bolar jaıym joq. Men shynymdy aıtyp turmyn. Men búgin ózimdi qurbandyqqa shaldym.

– Múmkin esiń aýysqan shyǵar, eldiń órge basqanyn kóre almaıtyn ishiń toly ý men órt qaskóı ediń, sol dertiń mıyńa shaýyp mert eteıin degen be? – dedim qatqyl, ashýly únmen.

– Joq, aqyl–esim ornynda. Alaıda, seniń aıtqanyń oryndy. Kezinde pendeliktiń qyzyl ıti sanama saryp, biraz adamdarǵa, ishinde óziń de barsyń zalalym tıdi. Ol qylyǵymdy qýlyq, iskerlik, danalyq sanadym. Osy sózderden soń Anyq biraz únsiz qaldy. Trýbkanyń ar jaǵynan onyń keńkildep jylap turǵanyn sezdim de, eshteńe demesten sózin kúttim.

– Dosym, Ramazan aıynan beri Allanyń qalaýymen rýhanı dúnıelerdi oqyp, kórip kóp dúnıege, ómirge, adamdarǵa degen qarym–qatynasym men tanymymdy birtindep ózgerttim. Aıttyń eki kúninde sol dúnıelerdi oısha qorytyp, túıindedim. Sóıttim de jan–dúnıemdegi barlyq aýyrýlarymdy: qyzǵanshaqtyq, maqtanshaqtyq, mansapqumarlyq, dúnıeqońyzdyq, jaramsaqtyq, ekibetkeılik bári-bárin bir qara qoshqardyń beınesine jıystyryp, bir minimdi kózine, bir minimdi qulaǵyna, endi birin aıaǵyna, taǵy birin tiline shendestirip, keltirdim de kóz aldymda, oısha elestetip baýyzdadym. Qyp–qyzyl emes, qap–qara qan aqty. Sodan sanam sergip, júregim jibip sala berdi. Alǵash ret namazǵa jyǵyldym. Tań namazynan tura sala ózińnen bastap barlyq qııanat jasaǵan, renjitken adamdarymnyń barlyǵyna qońyraý shalyp keshirim suraýdy jón sanadym. Keshir dosym. Anyqtyń jylaǵan daýysy endi tipten anyq estildi. «Aldyńa kelse, atańnyń qunyn kesh» deıtin halyqtyń balasymyz ǵoı, meniń de muz júregim erı bastaǵandaı, biraq kómeıime birdeńe keptelgendeı esh sóz shyǵar emes.

– Keshir Qaleke, dosym, meni baıaǵydaı qabyldaı alasyń ba?

– ...

– Dosym, kesh meni. Rýhanı aýrý ekenmin, endi emdelip, saýyǵyp otyrmyn. Alla qalasa, búgin aıttyń úshinshi kúni ózim kóz aldyma ákelip baýyzdaǵan, úlken qara qoshqardaı bir qoshqar taýyp, sony qurbandyqqa shalamyn. Ózderińdi shaqyramyn. Úı baıaǵy jerde. Keletin bolyńdar, ótinemin...

– Jaqsy. Bar aıtqanym osy boldy. Anyq telefon tutqasyn qoıdy. Al men eseńgirep qalǵan adamdaı únsiz otyrmyn. Jutqynshaǵym búlkildep, kózimnen bir syńar tamshy syrǵyp tústi. Bir nárse esime túsip ketti de ornymnan atyp turyp, kitap sóremdegi «Abaıǵa» qol sozdym:

Oıǵa tústim, tolǵandym,
Óz minimdi qolǵa aldym.
Minezime kóz saldym,
Tekserýge oılandym.

Ózime ózim jaqpadym,
Endi qaıda syıa aldym?
Qalap alǵan kóp minez,
Qalaısha qylyp tyıa aldym?

Boıdaǵy mindi sanasam,
Taý tasynan az emes.
Júregimdi baıqasam,
Inedeıin taza emes.
Arshyp alyp tastaýǵa,
Apandaǵy saz emes.

Uıqym shaıdaı ashyldy. Ózimnen ózim uıalyp, ózime-ózim unamaı otyrdym da qaldym. Qanshama jandy men de renjittim-aý, meniń de júregimniń kir shalmaǵan tusy bar ma ózi? Imannyń shynaıy shýaǵyn qushyp, dinniń dilin túsinip, qulshylyqtyń qudiretine anyq boılap júrmin be osy? Basqa emes, osy quban aıttyń ózin, onyń máni men mańyzyn tereńinen sezdim be? Aıt namazyna baryp, odan soń qurbandyq shalǵan bolyp, álde kimderge sol etten bólip berip, álde kimderdi úıge shaqyryp, shaqyrǵandardyń úıine baryp, dúnıeniń túgemes jyryn aıtyp júrgenim osy uly merekeniń maqsaty ma edi? degen san suraq jan–alqymymnan alyp, júregimdi ezip barady. Taǵy da Abaıǵa júgindim:

Júrektiń kózi ashylsa,
Haqtyqtyń túser sáýlesi.
Ishtegi kirdi qashyrsa,
Adamnyń hıkmet keýdesi

Nadannyń kóńilin basyp tur, 
Qarańǵylyq perdesi. 
Aqyldan boıy qashyq tur, 
Oıynda bir–aq sharýasy.

Aý, aǵaıyn, aıttyń mártebesin tym tómendetip jibergen joqpyz ba? Anyq sekildi minezimizdegi aýrýlardy ár jyl saıyn «baýyzdap», tazartyp otyrsaq jan-dúnıemiz jaıqalyp, qoǵamymyz qulpyryp ketpes pe edi? Ǵasyrlar boıy mıllıondaǵan qoıdy qurbandyqqa shalsaq ta, minezimizdegi túıirdeı minimizdi, nadandyǵymyzdy «qurbandyqqa shal almaı» júrgendigimizden kókiregimizdiń kózi ashylmaı, ishtegi shemen bolǵan «kirimiz» bizdiń alǵa basar aıaǵymyzdy keri tartyp, álemdik bilim men ǵylymnyń, órkenıettiń kóshine ilestirmeı kele jatqan joq pa? Sizder qalaı oılaısyzdar, aǵaıyn?...

Aý, ardaqty dosym Anyq, qaıta sen meni keshirshi. Seniń rýhyń menen erte oıanyp, meni de izgilikke, shynaıy ımanǵa bastady. Rahmet saǵan dosym. Alla násip etse, úıińe asyǵa jetemin.