Osyndaı áıelden erkek razy
Halıfa Omardyń (r.a.) kezinde qazylyq qylǵan Shúraıh esimdi máshhúr bir qazy bolǵan eken. Bir kúni Shúraıhqa bir jas jigit kelip, úılengisi keletinin, úılenetin qyzdyń da oqý kórgen, qalada týyp-ósken bireý bolǵanyn qalaıtynyn jetkizip, osyǵan qatysty bir nasıhat aıtýyn suraıdy. Qazy Shúraıh ta musylmannyń úıi jánnat ekenin, Paıǵambarymyzdyń (s.ǵ.s.) da osylaı degenin aıtyp, basynan keshken myna bir oqıǵany aıtyp beredi:
– Jas jigit shaǵym edi. Úılenetin ýaqyt kelip, otaý tigýdi oılaı bastadym. Bir kúni Bánı Mahzým rýynyń qonys tepken jerinen ótip bara jatyp bir qyzǵa kózim tústi. Sóıttim de álgi qyzǵa quda túse bardyq. Qyzdyń ákesi de biz jaıly surastyra kelip, az ýaqyttyń ishinde razylyǵyn bildirip, kelisimin berdi.
Kóp uzamaı toı da atqaryldy, duǵa-tilekter de aıtyldy. Osylaısha erli-zaıypty ekeý bolyp, otbasylyq ómirge alǵashqy qadamymyzdy bastyq. Alaıda, kóp uzamaı boıymdy bir ókinish sezim bıleı bastady. «Bul qala kórmegen aýyldyń qyzy, onyń ústine oqý-toqý kórmegen bireý, munymen qalaı ómir súremin» degen oılar jaılap, bul qabyldaǵan sheshimime qatty ókine bastadym.
Aradan kóp ýaqyt ótpeı bir kúni úıdegi kelinshek kelip bylaı dedi:
– Myrzam! Siz bolsańyz bir ǵalym adamsyz, el arasyndaǵy ataq-abyroıyńyz da asqaqtaǵan bireýsiz. Al, men bolsam, qyrda ósken, qala ómirinen beıhabar bir aýyl qyzymyn. Asylynda, «teń teńimen, tezek qabymen» bolyp, siz óz teńińizben, men óz jónimmen ketýim kerek edi. Biraq, jazmyshtan ozmysh joq. Taǵdyr tóskeıdegi basymyzdy tósekte qosty. Alla Taǵala men sekildi aýyldyń bir qyzyn siz sekildi dańqty ǵalymǵa násip etti. Endi siz maǵan meniń bilmegen tustarymdy túsindirińiz, men de solarǵa boıusynaıyn. Máselen, sizdiń úıińizge meniń týǵandarymnan kimder kele alady, sizdiń aǵaıyndaryńyzdan kimdi qonaq qylaıyn. Kimderge sýyq qabaq tanytyp, kimderden alys júreıin, kimderdi úıge almaıyn? – dedi.
Áıelimniń bul sózderinen keıin ony baǵalamaǵan oılarymnan ózim uıalyp, ókinip, oǵan bylaı dedim:
– Báıbishe, eger bul sózderińe berik bolyp, oryndaı bilseń, onda meni baqytty qylǵanyń... – dedim de mynalardy aıttym:
– Dindar bolmaǵan eshkimdi úıge kirgizbeısiń, dindar bolsa da seniń týǵandaryń úıge óte kóp kele bermesin. Al, meniń týǵandarymnan bolsa, myna-myna adamdar kelmesin, al myna adamdar tipti kirmesin dep kerekti dúnıelerdiń bárin aıtyp berdim. Aradan týra bir jyl ótti. Úıden shynynyń syńǵyry da estilmedi. Bir kúni qyzmet ornymnan, pátýa mekemesinen shyǵyp, úıge kelsem, úıde barynsha jamylǵan bir áıel otyr eken. Kelinshegimnen kim ekenin suradym. Ol da anasy ekenin aıtty. Qaıyn enem ekenin bilgennen keıin qolymnan kelgenshe qurmetimdi kórsetip, jaqsylap kúttim. Biraz ýaqyttan keıin enem maǵan:
– Ulym, kelinshegińe razymysyń? – dedi. Men de:
– Alla sizge razy bolsyn! Qyzyńyzǵa óte razymyn. Bul ýaqytqa deıin eshbir shaǵymym bolǵan emes, – dep rızashylyǵymdy bildirdim. Sonda enem turyp:
– Ulym, qyzyma,árıne, razy bolasyń. Sebebi, biz ony jánnatta ósirdik. Úıimiz Paıǵambarymyz (s.ǵ.s.) bildirgendeı, bir jánnat edi. Oǵan Quran ahlaǵynan basqa eshteńe úıretpedik. Desek te, sen bılik tizginine berik bol! Óıtkeni, áıelder eki sebepten tez erkinsip, esirip ketedi. Birinshisi – oǵan degen mahabbatyńdy júzine aıtqan kezde. Ekinshisi – qaıyrly bir urpaq dúnıege ákelgen kezde, – dedi.
Mine, osy bir oqıǵanyń ózi túsingen adamǵa tunǵan nasıhat pen tolǵan ǵıbrat. Endeshe sizdermen sol nasıhat pen ǵıbratqa oı júgirtip kóreıik.
Jalpy, kez-kelgen adam úılený shaǵyna kelgen kezde ózine jaqsy jar bolarlyq adam qarastyra bastaıdy. Erkek te, áıel de. Ekeýiniń de ózindik bir esebi bolady. Bireýi sulýlyǵyna qaraıdy, bireýi baılyǵyna qaraıdy, endi bireýi tegine qaraıdy, al esebinde utylyp qalýdy qalamaıtyndar qyzdyń dindarlyǵyna qaraıdy. Sebebi, Paıǵambarymyzdyń (s.ǵ.s.) ózi jardy dindarlyǵyna qarap tańdaǵandar utylmaıtynyn aıtqan. Al biz – musylmandar Paıǵambarymyzdyń (s.ǵ.s.) bul sózine ımandaı senemiz. Óıtkeni, bul – ımannyń bir sharty. Mine, sondyqtan da, árkim esebine qaraı úılenedi.
Úılengen soń kóptegen erkek pen áıeldiń boıynda túsiniksiz bir ókinish paıda bolaıdy. «Qyz kezinde bári jaqsy, jaman qatyn qaıdan shyǵady?» deı bastaıdy. Durysyn aıtsaq, muny Ibilis degize bastaıdy. Sóıtip, opyq jegize bastaıdy. Óıtkeni, Ibilis úılenbegen, nekesiz jandardyń kózin matap, bir-biriniń kemshiligin kórsetpeı, nekesiz jaqyndasýǵa, zına jasaýǵa ıtermeleıdi. Al, nekesin qıyp, úılengen soń, Ibilistiń bul áreketi, kerisinshe, terisinen ketedi. Bul kezde ol qosylǵan eki jasty ajyrastyrýǵa talaq aıtqyzýǵa áreket etedi. Erli-zaıypty bir-biriniń boıynan buryn kórinbegen kemshilikter kóre bastaıdy. Ibilis te kemshiliksiz pendeniń kishkentaı kemshiligin battıtyp kórsetedi. Aqyry, kózge uryp turǵandaı kóringen kemshilikti qosylǵan eki jarty bir bútin bir-biriniń júzine ura bastaıdy. Ne kerek, aqyry shaıtan Islam atty qorǵannyń bir-bir kirpishi bolǵan musylman otbasylaryn buzyp, qorǵan qabyrǵasyn birtindep sóge bastaıdy. Sebebi, onyń maqsaty – Islam qoǵamynyń shańyraǵyn shaıqap, ortasyna túsirý, keregesin buzý. Sondyqtan da, Paıǵambarymyz (s.ǵ.s.): «Áıeldiń kemshiligin bolmysynan dep bilip, oǵan kóz juma qarańdar», – deıdi. Áıtpese, Ibilistiń qaqpanyna túsip qalý qaýpimiz bar. Sol úshin bul jaǵdaıda erkek pen áıelge taqýalyq qajet. Ásirese áıeldiń taqýalyǵy basym ról atqarady. Áıel taqýalyq tanytyp, kúıeýine tolyqtaı boıusynǵan jaǵdaıda ǵana otbasynda bereke-birlik ornaıdy. Áıel endigi Jánnaty kúıeýiniń qabaǵyna baılanysty ekenin jaqsy bilýi tıis. Paıǵambarymyz (s.ǵ.s.) eger adamǵa sájde etýge ruqsat berilgen jaǵdaıda áıeldiń kúıeýine sájde etýin ámir etetindigin aıtqan.
Áıel taqýalyq tanytqan kezde, kúıeýine tolyqtaı boıusynǵan kezde keýdede paıda bolǵan ókinish te ortadan kete bastaıdy. Mine, sol kezde baqyt tabaldyryǵyńa ózi-aq kelip, esigińdi qaǵady.
«Al, taqýalyqty qaıdan tabamyz?» degen de suraq týyndaýy múmkin. Taqýalyqty Quran men Paıǵambarymyzdyń (s.ǵ.s.) súnnetinen izdeımiz. Paıǵambarymyz (s.ǵ.s.): «Senderdiń eń qaıyrlylaryń – áıelimen jaqsy qarym-qatynasta bolǵandaryń. Al men otbasymmen eń jaqsy bolǵandaryńnanmyn», – deıdi. Sol sebepti, otbasylyq máselelerde bizge Paıǵambarymyzdan (s.ǵ.s.) asqan úlgi joq. Sondyqtan da, baqytqa, shattyqqa toly shańyraq qurýdy qalasaq, ardaqty, súıikti Paıǵambarymyzdyń ómirbaıanyna úńilýimiz kerek. Qyzdarymyzdy da soǵan tárbıeleýimiz kerek.
Saltan Saıranuly
