Orazadan keıingi 10 keńes
Ýaqyt bir sátke kidirip qalsyn ba? Ramazan synaptaı syrǵyp ótti. Alla qabyl etse, qasıetti aıda árkim Uly Jaratýshyǵa unamdy qaıyrly amaly arqyly ózine tıesili saýapqa keneldi. Boıǵa rýh, sanaǵa nur quıylǵan Ramazannan keıingi aılarda da ımandy saqtaý, jumaqqa jeteleıtin qulshylyqqa yqylas tanytý – musylmannyń muraty. Ol úshin ne istemek kerek? Oılanyp, kerek on keńesti ózimizge aıtýdy abzal kórdik. Bálkim, sizdiń de qaperińizde qalar, kádeńizge, ıgiligińizge jarar. Sonymen...
1. Nápsiniń saǵyn syndyrǵan sát – ashtyq. Orazany tek Ramazanmen baılanystyrý ábestik bolar. Pendeniń shekten tys qalaýy qas-qaǵym sát saıyn túrtkilep turady. Endeshe, oǵan qarsy kúsh tek oraza eken. Nápsini tyıyp, táýbege keltiretin osy bir teńdessiz qulshylyqty aptasyna, tipti aıyna bir ret jyl boıy jalǵastyrsaq jaqsylyq emes pe? Ózge de kezeńderde oraza ustaýdyń ózindik máni zor. «Jyl boıy oraza bolsa ǵoı, shirkin» dep áserlengen bir aǵamyzdyń sózinde jan bar.
2. Ramazanda Allanyń sózine úńildik. Oı túıdik, áserlendik. Orazadan keıin qalaısha «Qosh bol, Quran!» demekpiz. Tiriler úshin túsken qasıetti kitapty nege basqa aılarda serigimizge aınaldyrmasqa. Udaıy Quran oqýdyń ózimizge, ózgege, otbasyna, qoǵamǵa paıdasy mol. Ár árpine saýap jazylyp, Allanyń bereketi jaýady.
3. Júrekti meshitke baılaý. Allanyń úıine kirgen qul ózin qurǵaq jerden sýǵa túsken balyqtaı sezinedi. Meshitte oqylǵan namazdyń saýabyn sanap jatpaı-aq qoıalyq.
4. Ramazan – aǵaıynnyń arasyn jaqyndata túsip, qarym-qatynasyn kúsheıtetin, týma-týysty, kórshi-qolańdy biriktiretin aı. Aýyzashar dastarqanynda buǵan kózimiz jetti. Týysqandarmen baılanysty úzbeýdi tek Ramazanmen shektemeý. Aǵaıyn ár kez kerek. Qýanyshy men qaıǵysynda birge bolý – musylmannyń mindeti.
5. Ramazan kelisimen jetimder, qarttar, múgedekter úıin izdep ketetin ádetimiz bar. Quddy olar bizge 11 aı boıy jaınap, shat-shadyman, baqyttan basy aınalyp, shattyqta shalqyp ómir súretindeı seziledi. Basqa kezde ýaqytymyz joq. Árıne, bul bizdiń úlken syltaýymyz. Ramazanda qamkóńil jandardy jaǵalap, qaıyrly is bitirgendeı ózimizdi aqtaǵymyz keledi. Qamkóńil jandarmen jıi júzdesý – óz ómirime shúkirlik sezimdi nyǵaıtpaq. Olardyń hálin bilý, múmkindiginshe kómektesý, sadaqa, aýyzashar berý úshin otyz kún orazany kútý shart emes-aý.
6. Orazada onsha ashýlanbaımyz, sabyr saqtaımyz. Sanada bir ǵana oı qatyp qalǵan: bastysy orazam buzylyp ketpesinshi. Qulshylyǵymyz qabyl bolý úshin aınaladaǵy adamdardyń usaq-túıek sózi men ersi áreketterin elemeımiz. Shilińgir shildeniń bir kúnin shóldep, ash ótkizgennen ózge túk paıda tappaǵannyń sıpatynan bolyp qalmaıyq dep qorqamyz. Basqa ýaqytta ashýlanýǵa, kek saqtaýǵa, ǵaıbattaýǵa bolady degen Rabbymyzdan «ruqsat qaǵaz» alyp qoıǵandaı kúı keshemiz. Ramazannan keıin de kórkem minez tanytý – izgilik pen ıgilikke jol ashady. Iá, kórkem minez – kórkimiz.
7. Nápil namazdarǵa kóńil bólý. Keıde bes ýaqyt namazdy «túgeldep» júrgende ózimizdi jánnattan «joldama» alyp qoıǵan jandaı sezinedi ekenbiz. Ómirden ótken izgiler «pende qosymsha qulshylyǵymen, nápil oraza, namazymen Jaratýshyǵa jaqyndap, Onyń raqymyna bólenetinin» aıtypty.
8. Rýhanı izdený. Soqa jer jyrtqan saıyn jyltyrap, ótkirlene túsetinin aýyldan shyqqan bárimiz bilemiz. Sportshy shynyqqan saıyn babynda júredi. Rýhanı izdenip, dinı ilim alsaq, kókeıdegi kúmán seıiledi, ilim artady, ıman kúsheıedi. «Musylmannyń bir kúni ekinshi kúnine uqsasa – utylysta», – depti ǵulamalar. Muny atam qazaq: «Kóp turǵan sý sasıdy», – dep bir aýyz sózben túsindirgen ǵoı.
9. Árdaıym duǵada bolý. Oraza boıy Jaratýshy Iemizge duǵa-tilekti kóbirek aıtyp, muń-muqtajymyzben bólistik, qajetimizdi suradyq. Ramazanda meıirimdi, duǵany qabyl etýshi Alla Taǵala basqa aılarda da osynaý teńdessiz sıpatynan aıyrylǵan emes, aıyrylmaıdy da. Duǵa – musylmannyń qorǵany, qarýy, taıanyshy, súıenishi, t.b. Adamzattyń asyly bolǵan paıǵambarlar da ár isinde, ár sózinde duǵany tastamaǵan. Muny atam qazaq: «Batamen el kógerer, jańbyrmen jer kógerer», – dep áspettegen. Kósegemizdi kógertip, ómirimizdi ónege etetin duǵa-tilekti árdaıym aıtyp júrýdiń mańyzy zor.
10. Árdaıym Allany eske alý. Ramazan – biz ben Rabbymyzdyń arasyndaǵy rııasyz qulshylyq. Oraza – Allany kóbirek eske alýǵa jeteleıtin qulshylyq. Biz keıde dúnıelik bolmashy jetistigimizdi, az-kem baılyǵymyzdy, qyzmettik órleýimizdi ózimizdiń jeke qabiletimizben, aqyl-oıymyzben, parasattylyǵymyzben baılanystyryp jatamyz. Bolmashy tamshydan jaratylǵan pende ekenimizge mán bermeı, Uly Allanyń qudiretin umytyp jatamyz. Jer basyp júrgenimizdiń ózi Jaratýshy Iemizdiń syıy, nyǵmeti emes pe? Barsha jaratylystardyń ishinde musylman bolyp jaratylýymyzdyń ózi teńdessiz nyǵmet emes pe? Allany kóbirek eske alý adamnyń bes kúndik ómirge kelýdegi maqsatyn aıqyndap berýge, Qudaıǵa unamdy qul bolýǵa serpin beredi.
Aǵabek Qonarbaıuly
