MEKKE ShAHARYNYŃ QASIETI
Mekke – Jaratqanǵa qulshylyq etý úshin eń alǵashqy meshit turǵyzylǵan qala. Ál-Haramnyń jer betindegi birinshi meshit ekendigi jaıly Quran Kárimde: «Aqıqatynda, adamdarǵa eń alǵash salynǵan – Bákkedegi[1] úı. Ol álemder úshin qut-bereke ári týra jol[2]», – dep baıandalǵan. Qybla da osy shaharda ornalasqan. Sonymen birge, Paıǵambarymyzdyń (s.ǵ.s.) kindik qany tamǵan qutty jer de – Mekke.
Alla Taǵala Quran Kárimniń eki jerinde: «Jáne osy qaýipsiz qalamen (ant etemin)[3]» jáne «Joq! Osy qalamen ant etemin[4]»,- dep Mekke shaharymen sert etýi – qalanyń qasıetti de qutty ekendiginiń aıqyn dáleli.
Alla Taǵala bul qalany qulshylyq etý úshin arnaıy kelýdi paryz etken meken. Al, Alla Taǵala qosh kórgen jerdiń paıǵambarlar men musylmandar júreginiń tórinen oryn alary sózsiz.
Quran jáne hadıs betterinen Mekkeniń rýhanı erekshe qala ekenin belgili. Sondyqtan bul qalaǵa qatysty ózine tán talaptary da bolýy oryndy.
1. Mekke musylmandardyń qubylasy – Kaǵba ornalasqan qala. Quran Kárimde: «(Eı, Muhammed!) Biz júzińniń aspanǵa burylǵanyn kóremiz. Endi seni óziń razy bolatyn qyblaǵa (baǵytqa) buramyz. Júzińdi ál-Haram meshiti jaǵyna qarat...[5]»,- dep ámir etilgen;
2. Mekke – qalalardyń anasy. Alla Taǵala: «...Jáne eldimekenderdiń anasy (Mekke turǵyndaryn) jáne onyń aınalasyndaǵylardy eskertýiń úshin (túsirdik)...[6]»,- dep ámir etken. Ibn Kasır: «Mekke eldimekender anasy dep atalýy onyń basqa aýyl-qalalardan mártebesi joǵary ekendiginiń aıǵaǵy»,-deıdi;
3. Saýaptar eselenetin qala. Bul qalada izgi amaldyń saýaby eselenedi, ásirese namazdyń saýaby. Paıǵambarymyz (s.ǵ.s.): «Haram meshitindegi namaz odan basqa meshittegi namazdan júz myń ese abzal...[7]»,-degen;
4. Quran Kárimdegi: «...Kim ol jerde ádiletsizdik etip (aqıqattan) aýytqýdy qalasa, Biz oǵan qınaýshy azapty tattyramyz[8]»,-aıatynda baıan etilgendeı, Mekkede jasalǵan kúnániń jazasy da aýyr. Aıatta, tipti, jamandyqty oılaýdyń ózi aýyr ekendigi eskertilýde. Sebebi, patshanyń saraıynda jasalǵan qylmys alys aýyl-aımaqta jasalǵan qylmystan aýyr keletini málim;
5. Qaýipsiz jáne tynyshtyq qalasy. Mekkede aǵash butaǵyn syndyrýǵa, janýarlardy úrkitýge tyıym salynady. Al, adam óziniń jany men malyna tolyqtaı qaýiptenbeıtin qala. Quran Kárimde: «...Kim oǵan kirse, aman bolady...[9]»,- degendeı, Mekke – Alla Taǵalanyń barlyq jaratylysyna amandyq shahary;
6. Alla Taǵala úshin eń unamdy qala. Abdýlla bın Adı (r.a.): «Men Alla elshisiniń túıede otyryp: «Ýallahı, rasynda sen Allaǵa eń qaıyrly jersiń, Allanyń eń unamdy jerisiń. Eger men kúshpen shyǵarylmasam, senen shyǵyp ketpes edim[10]»,-degenin kórdim;
7. Duǵa-tilek qabyl bolatyn jer. Hadıste: «qajylyq men umra jasaýshylar Alla Taǵalanyń qonaqtary, olar tilek etse jaýap beredi, ıstıǵfar etse kúnásin keshiredi[11]»,-dep aıtylǵan;
8. Mekkege musylman emester kirýge tyıym salynady. Alla Taǵala: «Eı, ıman keltirgender! Shyn máninde, múshrikter (Allaǵa serik qosýshylar) – nájas (taza emes). Sondyqtan olar osy jyldan keıin ál-Haram meshitine jaqyndamasyn...[12]»,-dep ámir etken;
9. Joǵalǵan zatty alýǵa tyıym salynady. Tek ıesin izdestirý úshin alýǵa ruqsat. Ibn Abbas (r.a.): «(ál-Haramda) joǵalǵan zatty alýǵa bolmaıdy, tek (ıesin izdep) jar salýshyǵa ruqsat[13]»,-degen hadısti rıýaıat etken;
10. Qubylaǵa betpen jáne arqamen otyrýǵa bolmaıdy. Hadıste: «Eger úlken dáretke otyrsańdar qubylaǵa betpen jáne arqamen otyrmańdar, shyǵys nemese batysqa qarap otyryńdar[14]»,-delingen;
11. Mekke men Madınaǵa dajjal kire almaıdy. Ánas bın Malık (r.a.): «Dajjaldyń aıaǵy baspaǵan qala qalmaıdy, tek Mekke jáne Madınaǵa (kirmeıdi)[15]»,-dep rıýaıat etedi;
12. Mekke Alla Taǵala qorǵaýyndaǵy qala. Pil jyly qorǵanany sııaqty aqyrzamanda da jaman nıettilerdiń áreketinen Jaratýshy qorǵaıdy. Aısha (r.a.) anamyz: «Bir ásker Kaǵbaǵa soǵyspen kiredi, olar shóldi jerde bolǵanda áskerdiń basy men sońy (barlyǵyn túgeldeı) jer jutady[16]»,-dep áńgimeleıdi;
13. Imandylardyń júregi ańsap turatyn meken. Musylmandar barlyǵy Mekkeni jáne Kaǵbany ańsap, erekshe súıispenshilik kórsetýi Ibrahım (ǵ.s.) duǵasynyń jemisi, ol: «Rabbymyz! Aqıqatynda, men urpaǵymnan (bir bóligin) qasıetti etilgen Úıińniń (Kaǵbanyń) janyndaǵy eginsiz alqapqa ornalastyrdym. Rabbymyz! Olar namazdy (barlyq sharttaryn saqtap, berile) tolyq oryndaıtyn bolsyn jáne adamdardan keıbiriniń júrekterin olarǵa bur...[17]»,-dep minájat etken.
[1] Bákká – Mekke ataýlarynyń biri
[2] Álı Irman súresi, 96-aıat
[3] Tın súresi, 3-aıat
[4] Bálád súresi, 1-aıat
[5] Baqara súresi, 144-aıat
[6] Ánǵam súresi, 92-aıat
[7] Ahmed
[8] Haj súresi, 25-aıat
[9] Álı Imran súresi, 97-aıat
[10] Tırmızı, Ibn Maja
[11] Nasaı, Ibn Maja
[12] Táýba súresi, 28-aıat
[13] Buharı
[14] Buharı, Mýslım
[15] Buharı, Mýslım
[16] Buharı
[17] Ibrahım súresi, 37-aıat
