KIIZ KITAP

"Kitap - oqyǵandiki,

Bilim - toqyǵandiki, - degen maqaldy estip óstik. Jalpy tilimizde kitap týraly, oqý-toqý týraly maqal-mátelder barshylyq. Solardyń ishinde erekshe mánge ıe: "Qarııanyń sózi - Kıiz kitaptaǵydaı", - degen danalyq. Bul jerdegi basty qundylyq - Kıiz kitap. Al ómirinde bir kitaptyń da betin ashpaǵan qarııa sóziniń sol kitappen úndesip jatýy, shynynda da ǵajap. Sirá atam qazaq:

"Kitap - oqyǵandiki,

Bilim - toqyǵandiki, - degende álgi qarııaǵa tán "bilimdi" qaperge alsa kerek. Demek kitap oqyǵannyń bárin bilimdiler sanatyna qosýdyń qısyny kelmeıdi. Ras, ol kitap oqyǵysh ta ózi oqyǵan kitap sany men sapasyna oraı ózine laıyq baǵasyn alady. Onyń ústine oqyǵanyn toqysa, nur ústine nur. Alaıda atalmysh maqalda oqyǵan men toqyǵan eki bólek atalady. Onyń ústine bilimniń oqyǵannan emes, toqyǵannan keletindigin eshkim de joqqa shyǵara almaıdy. Bul oı

"Qarııanyń sózi kıiz kitaptaǵydaı", - degen alǵashqy maqalda da ańǵarylyp tur. Solaı bola tura biz kóbine:

"Kitap — altyn sandyq,

Ishi tolǵan qazyna, qut.

Oqy, oqy, oıyńa tut", - degen danalyqty basshylyqqa alamyz. Sondaı-aq toqý arqyly keletin bilimniń de kitapta turǵanyn ańǵartyp:

"Kitapty súıip oqy,

Kóńilge túıip oqy, - dep te qoıamyz. Oǵan: "Kitap - altyn qazyna", - degen taǵy bir taǵlymdy maqaldy qossaq, kim de bolsyn eshkimdi kitap aldyna shyǵarǵysy kelmeıdi. Endi qalaı desek te: "Jaqsy kitap - jan azyǵy", - ekendigin kim de bolsyn joqqa shyǵara almaıdy.

Basyn ashyp aıtsaq: "Kúsh - bilimde, bilim - kitapta". Sirá, Shekspır: "Kitap maǵan taqtan da qymbat", - degendi soǵan oraı aıtsa kerek.

Áıtse de Lev Tolstoıdyń:

Jaqsy kitap — aqyldy adamnyń áńgimesimen birdeı", - degen sózi

"Qarııanyń sózi kıiz kitaptaǵydaı", - degen bizdiń babalarymyz danalyǵyna keledi. Sirá Lev aqsaqal: "Kóringen kitapty oqı bergen jaramaıdy, kóńilde týǵan saýaldarǵa jaýap bere alatyn kitaptardy oqyǵan abzal", - degendi de soǵan oraı aıtsa kerek. Osy turǵyda F. Dostoevskıı de: "Oqy jáne úıren. Mańyzdy kitaptardy oqy. Qalǵanyn ómirdiń ózi túsindirip beredi", - deıdi.

Biz F. Dostoevskııdiń: "Qalǵanyn ómirdiń ózi túsindirip beredi" degen sózin "Kıiz kitap" dep qabyldaımyz. Joǵarydaǵy maqaldaǵy qarııa sóziniń Kıiz kitaptaǵydaı bolatyndyǵy sondyqtan. Demek bilimdi toqý, ómirdiń ózinen bolady eken. Mán bersek, ár ulttyń ózderine tán ulttyq qundylyqtary - bir-bir Kıiz kitap. Eger kim de bolsyn ulttyq negizin joǵaltyp almasa, onyń oıy da, sózi de sol kitappen úndesip kete beredi.

Al adamı negiz - kókten túsken tórt kitapta tur. Sońǵysy - Quran. Kıiz kitap - sol kitapqa negizdelgen ulttyq bolmys. Alaıda ony oqıtyn adam az. Sebebi basqa mándegi kitaptar alǵa shyqty. Soǵan oraı keıde: "Zaman kitap shyqqannan keıin buzyla bastady" degen de oılar aıtylyp qalady. Sebebi, basty kitap - adamnyń ózinde turady. Ol - Allalyq bolmys. Naqtylasaq, Allanyń 99 esim, 8 sýbýtı sıpaty. Atalarymyzdyń: "Qarııanyń sózi kıiz kitaptaǵydaı", - deýi sondyqtan.

Solaı bola tura:

"Kitap ǵylym — tilsiz muǵalim", - ekenin biz de joqqa shyǵarmaımyz. Soǵan oraı sóz sońyn Dosbolat Sanat baýyrymyzdyń "Kitaptyń qadiri" atty óleńimen túıindegendi jón kórdik:

"Baılanyp ǵalamnyń toryna,

Jyǵyldyq jeliniń jolyna.

Saıttyń túr túrin oqımyz,

Kitapty oqýdyń ornyna.

Kitaptyń ashylmaı paraǵy,

Sórede sarǵaıyp barady.

Kitaphana esigin kórsetpeı,

Klýbqa jumsaımyz balany.

Kitapqa qumartsa balamyz,

Qııalı boldy dep qalamyz.

Sıpatyp sotkany səbıge,

Ýlanyp barady sanamyz.

Okyǵan ədebı shyǵarma,

Qazaqta kóp bolǵan ǵulama.

Sotkaǵa súıengen búgingi,

Urpaqtan ulylyq shyǵama?

Júzindeı erigen synaptyń,

Ýaqyt az bilimge bir aq kún.

Oqytaıyq balany jas kúnde,

Qundysyn uqtyryp kitaptiń".

Qudııar BILÁL