Kemedeginiń jany bir
Búgingi qazaq qoǵamynyń bet-álpetin áleýmettik jeliden kórýge bolady. «Atyń shyqpasa, jer órte» degendeı jaǵa ustatarlyq jaıttar áp-sátte ǵalamtorda taralyp ketedi. Balaǵat sóz ben arsyz qımyl jasaýshy sábıler, shash julysyp jigitke talasqan qyzdar «razborkasy», toı-tomalaqta arsyz bı men ersi jarystarda «júldeli» bop júrgen jeńgeler men ata-ájeler. Barlyǵy da ǵalamtorda. Balyq basynan shirıdi. Bir sózben aıtqanda, qundylyqtar qunsyzdanyp barady. Nuǵman bın Bashır (r.a.) mynadaı hadısti rıýaıat etedi:
مثل القائم على حدود الله، والواقع فيها، كمثل قومٍ استهموا على سفينة فأصاب بعضهم أعلاها، وأصاب بعضهم أسفلها، فكان الذين في أسفلها إذا استقوا من الماء مَرُّوا على من فوقهم فآذوهم، فقالوا: لو أنا خَرَقْنا في نصيبنا خرقًا ولم نؤذِ مَنْ فوقَنا، فإن تركوهم وما أرادوا هلكوا جميعًا، وإن أخذوا على أيديهم نَجَوْا ونَجَوْا جميعًا
«Allanyń zańyna berik jáne ony buzýshynyń mysaly kemedegi adamdar tárizdi. Olar ózara jerebe tastap, birazyna kemeniń joǵary qabatynan, taǵy birazyna tómengi qabatynan oryn tıedi. Tómendegiler sýdy joǵarǵy qabattan alady da, olarǵa zııan tıgizedi. Sosyn olar: «Eger úlesimizdi alý úshin kemeniń túbin tessek, joǵarydaǵylarǵa da zııanymyz tımeıtin edi», – dedi. (Tómendegilerge) qalaǵanyn isteýge jol berip qoıatyn bolsa, barshasy túgeldeı qurdymǵa ketedi. Al, olardyń qolyn qaǵyp, toqtatsa ózderi de aman qalady jáne barlyǵy da aman qalady»[1].
Bul – durys joldan taıyp, ımandylyqtan alshaqtap, ar-ojdan bostandyǵy degendegi ustanym arsyzdyq pen «ózim bilemdik» dep uǵynǵandar. Ómir jolyndaǵy tizgindi aqyl-parasatqa emes, qumarlyq pen nápsige tapsyrǵan adamdar.
Ekinshi top – teris de jaman isti kórip únsiz qalǵandar. Tipti, olardyń júzinen narazylyq belgisi de kórinbeıdi. Qoǵamdaǵy jamandyqqa júregi aýyryp, janyna batpaıdy. Kerisinshe, aınalasynda beleń alyp, órship jatqan lańdy kórmeý úshin kózderin jumyp júrýge daıyn. Beıne bir, bul jaǵdaı olarǵa eshbir qatysy joq sııaqty kúı keshýde. Olardyń óz álemi bar. Sol álemde ózderin izgi de baqytty sezinedi.
Hadıstiń aıtpaǵy, jaman ispen aınalysýshyǵa beı-jaı qaraýdyń zalaly aqyry sońy jappaı qoǵamǵa tıedi. Al, óz kezeginde jamandyqpen aınalysýshy bul áreketin jurt kózine jaqsy etip kórsetýge tyrysyp baǵady. Jamandyq jaılap ketse, onyń zardaby tek aıypty adamǵa ǵana emes túgeldeı tóńiregine tıedi.
Demek, hadıstiń kótergen júgi – bir qoǵamdaǵy jaqsy men jamandar, taqýa men pasyqtardyń araqatynasy jaıly. Olar – bir kemede. Al kemedeginiń jany bir. Kemeniń ústińgi qabatyndaǵylar teńiz jáne tabıǵattyń ǵajaıybyn tamashalaýda. Olarǵa barlyq jaılylyq pen keremet qyzmet túri usynylǵan. As-sý, demalys oryndary deısiz be, taǵysyn taǵy barlyǵy bar.
Al, tómengi qabattaǵy adamdarda munyń eshbiri joq. Tipti, sýdyń ózin joǵarydan tasýǵa májbúr. Kenet olarǵa «tamasha» bir oı keledi. Sýdy tasyp áýre-sarsań bolǵansha, joǵarydaǵylardyń mazasyn almaı, kemeniń túbin tesip sý shyǵarmaq. Bul qaterli oı olar úshin tabylǵan aqyldaı kórinýde. Tómengi qabattaǵylar qural-saımandaryn alyp soqqylaı bastady. Joǵarǵy qabattaǵylar temirdiń daýysyn estip tómenge túskende: «Bul – bizdiń qabat, munda ne istesek te ózimiz bilemiz. Bul bizdiń – erkimiz», – desedi. Joǵarydaǵylar «jaraıdy» dep óz jónine ketse, kemedegiler túgeldeı teńiz túbine batady. Al, aqymaqtardyń bul áreketin toqtatsa, barlyǵy aman-saý qalady.
Jaqsylyqqa úndeý men jamandyqtan qaıtarý – jalpy paıǵambarlarǵa ortaq zań. Sonymen qatar, búkil adamzatqa jiberilgendikten bizdiń paıǵambarymyzǵa arnaıy zań. Bul – qoǵamnyń salaýattylyǵyn saqtaıtyn ári rýhanı quldyraý faktorlarynan saqtanýdyń biregeı joly.
Paıǵambarymyz (s.ǵ.s.):
إن الناس إذا رأوا المنكر ولا يغيرونه، أوشك أن يعمهم الله بعقابه
«Anyǵynda, adamdar bir tıym isti kórip ony toqtatpasa, ózgertpese, Alla onyń jazasyn jalpyǵa ortaq etedi»[2], – degen.
Byqsyǵan tútin adamnyń kózin ashytyp, kıimine ıisi sińip qalatyny sııaqty qoǵamdaǵy jat qylyqtyń saldary barshasyna qatysty. Qoǵamdaǵy senim men saltymyzǵa jat áreketterge beı-jaı qaramaıyq.
Rýslan Qambarov
