IMAM AǴZAMNYŃ JABAÝY
Paıǵambarymyz (s.a.ý) bylaı degen: «Myna adamdar (alǵash kirgendermen birge) jánnatqa kire almaıdy. Olar: sarań adamdar, adamdardyń arasyna iritki salǵandar, qııanat jasaǵandar, qol astyndaǵylarǵa (jumysshylaryna) durys qaramaǵandar». (Músnád Ahmed ıbn Hanbal)
Basra qalasyna Rým elinen (álemdi máńgilik dep senip, Alla taǵalaǵa senbeıtin) bir ateıst (dáhrı) kelip, Islam ǵulamalarymen pikir talastyrady.
Imam Aǵzam (rah.) ustazy Hammadpen birge ol bolǵan jerge barady.
Dáhrı minberge otyrady da, aldyna bireýiniń shyǵýyn suraǵanda Imam Aǵzam keledi.
Imam Aǵzamdyń óte jas bolǵanyn kórgen Dáhrı, ony kózine ilmedi. Biraq Ábý Hanıfa (rah.), ózine óte senimdi edi. Pikirtalasty bastaý úshin Dáhrıge bir suraq qoıýdy talap etti. Sonda Dáhrıdiń alǵashqy suraǵy mynaý boldy:
«Áýelgisi men sońǵysy bolmaǵan bir nárseniń bar bolýy qalaısha múmkin bolady?». Imam Aǵzam (rah.):
«San sanaýdy bilesiń be?» - deıdi. Dáhrı:
«Bilemin» - deıdi.
«Olaı bolsa birdiń áýelgisi ne?» - dep surady. Dáhrı:
«Bir sany sandardyń aldy. Onyń aldynda san joq» - degende Imam Aǵzam:
«Jaı bir sanynyń aldy bolmasa, naǵyz shyn bolǵan Alla taǵalanyń áýelini qalaı oılaýǵa bolady» - deıdi. Dáhrı bul jaýapqa ne derin bilmegen soń ekinshi suraqty qoıdy:
«Ár nárseniń bir baǵyty bar. Alaıda Alla taǵalanyń baǵyty qaı jaqta?». Sonda Imam Aǵzam:
«Shamdy jaqqan kezde onyń jaryǵy qaı jaqqa shashylady? Qaı jaqqa onyń jaryǵy túspeıdi? – dep surady. Sonda dáhrı:
«Shamnyń jaryǵy bir baǵytqa tıesli emes, jan-jaqqa shashylady» - dep jaýap berdi. Imam Aǵzam (rah.):
«Olaı bolsa, Alla taǵalanyń bir jaqta bolatynyn aıtyp, qaı jerde de bolatynyn qalaısha qabyldamaısyń?» - deıdi. Dáhrı taǵy da aıtarǵa sóz tappaı úshinshi suraǵyn qoıdy.
Paıǵambarymyz (s.a.ý) bylaı degen: «Ilim – Islamnyń ómiri jáne ımannyń tiregi. Kimde-kim ilim úıretse, Alla taǵala onyń saýabyn tolyq beredi. Kimde-kim ony úırenip amal jasasa, Alla taǵala oǵan bilmegenderin úıretedi». (Sýıýtı, ál-Jamıǵ ýs-saǵyr)
Imam Aǵzamǵa úshinshi ret myna suraqty surady:
«Árbir jaratylystyń orny, mekeni bar. Al, Allanyń mekeni qaı jerde?».
Imam Aǵzam, qolyna bir kese sút alyp:
«Mynanyń ishinde maı bar ma? Bar bolsa qaı jerinde?» - dep surady.
Dáhrı: «Maı belgili bir jerde emes, ár tarapynda bar» - degende Imam Aǵzam:
«Máńgilik bolmaǵan bir nárseniń jaǵdaıy osyndaı bolsa, barlyq jaratylystardy qorshaǵan Alla taǵalaǵa qalaısha bir meken taǵaıyndaı alasyń? Ol mekennen ada ári pák» - deıdi.
Dáhrı jaýap bere almaı, kelesi suraqqa kóshti: «Alla qazir nemen aınalysyp jatyr?». Imam Aǵzam:
«Osynshama suraqty sen minberde suradyń, men tómennen jaýap berdim. Al endi sen tómenge tús, men de minberge shyǵyp jaýap bereıin» - deıdi. Dáhrı usynysty qabyl etip minberden tústi. Imam Aǵzam minberge shyǵyp, bylaı dep jaýap berdi:
«Qalaǵanyn joǵarlatady, qalaǵanyn da tómendedeti (qorlaıdy)». Bul jaýapty estigen Dáhrı, aıtarǵa sóz tappaı qara bet bolyp ol jerden ketedi.
