ILIMMEN AMAL JASAÝDYŃ QAJETTILIGI

قَالَ رَسُولُ اللهِ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ: وَكُلُّ عِلْمٍ وَبَالٌ عَلَى صَاحِبِهِ يَوْمَ الْقِيَامَةِ إِلَّا مَنْ عَمِلَ بِهِ. (طب)

Paıǵambarymyz (s.a.ý.) bylaı deıdi: “ Ilimimen amal jasaǵan adamnyń iliminen  basqasy óziniń ıesine qııamet kúni (amal etpegeni úshin) qarsy kýálik etetinbolady”. (Tabaranı, ál-Mýjam ýl-kábır)

Táýbe súresiniń 122-aıatynda:

“Sonymen qatar, múminderdiń (bir mezette) jappaı joryqqa attanǵany da laıyqsyz. Endeshe, ár elden (ár qoǵamnan, ár rýdan) bir top adam qalyp dinı ilimderdi tereń meńgerip, joryqqa attanǵandar qaıtyp oralǵanda jat qylyqtardan, kúná ataýlydan aýlaq júrýi úshin olardy eskertýi (ıaǵnı, olarǵa jón siltep, ýaǵyz-nasıhat aıtýy hám sharıǵat talaptaryn úıretýi) kerek emes pe?!” 

Al hadıste “Alla Taǵala áldekimge qaıyr tilese, ony dinde faqıh qylady” deıdi. 

Bul jerdegi fıqh arqyly aıtylǵany: "Júrekke tereń boılap, tamyr jaıǵan ilim, onyń izi aǵzalarda boı kórsetedi. Ol adam júregindegi osy haq ilimge qaıshy eshteńe isteı almaıdy. Ondaı bolmaǵan adamdy ǵulama demeıdi. Rasynda, júregindegi Alla qorqynyshy adamdardan tartynǵannan ári aspaıtyn bolsa, Alla Taǵala onyń boıyndaǵy ilim men túsinikti alyp qoıady. Alladan qorqý- ilimniń paıdasyn kórýdiń birden-bir joly. Adamnyń ilimi artqanmen, Alla qorqynyshy artpasa, bul onyń Alladan alshaqtyǵyn ulǵaıta túsedi. Fatyr súresiniń 28- aıatynda: “…Shyntýaıtynda, Alladan quldarynyń arasynan tek ǵulamalar ǵana shyn ımenedi…” - deıdi.

Adam yqylaspen ilimi arqyly amalǵa qol jetkizgende, eshteńe aıtpasa da, onyń qalyp-kúıi basqalarǵa áser ete bastaıdy. 

Ilimge tereń boılap, salıqaly amaldarǵa qol jetkizý úshin, salıh kisilerdiń suqbatyna, ilimimen amal etetin ǵulamalardyń májilisine úzbeı qatysyp turý kerek. Óıtkeni shynaıy ǵulamalar halyqty Alla Taǵala razy bolatyn jolǵa salady, paıǵambarlar men áýlıelerdiń jaıyna qanyqtyrady. Ol múbárak tulǵalardyń jaı-japsaryn túsindirýden múmınderdiń júregi qýattanyp, rýhanııaty artady. Aıatta: “(Ýa, Muhammed!) Ózińe aıtylǵandardyń barlyǵy paıǵambarlardyń ómirinen alynǵan, seniń júregińdi ornyqtyratyn ǵıbratqa toly úzindiler...” - dep baıandalady. (Hýd súresi, 120-aıat), 

قَالَ رَسُولُ اللهِ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ: خِيَارُ أُمَّتِي عُلَمَاؤُهَا وَخِيَارُ عُلَمَائِهَا رُحَمَاؤُهَا أَلَا وَإِنَّ اللهَ تَعَالَى لَيَغْفِرُ لِلْعَالِمِ أَرْبَعِينَ ذَنْبًا قَبْلَ أَنْ يَغْفِرَ لِلْجَاهِلِ ذَنْبًا وَاحِدًا. (فيض)

Paıǵambarymyz (s.a.ý.) bylaı deıdi: “Úmmetimniń eń qaıyrlysy ǵulamalar. Ǵulamanyń eń qaıyrlysy meıirimdi bolǵany. Esterińde bolsyn!  Alla Taǵala jahıldiń bir kúnásin keshpes buryn, (meıirimdi ári ilimimen amal etken) ǵulamanyń qyryq kúnásin keshedi”. (Múnáýı, Fáız ýl-qadır)

Ilimimen amal etpeıtin, yqylassyz jurttyń suhbattary júrekti qataıtyp, muńaıtady. Fýdaıl ıbn Yıaz (rah.): “Ǵalym eger dúnıequmar bolsa, onyń suhbaty jahıldiń nadandyǵyn, kúnáhardyń búligin arttyrady, al múminniń júregin qataıtady” degen. 

Israıl urpaqtarynan bireý sany joq esepsiz kitap jııady. Alla Taǵala sol zamannyń paıǵambaryna bylaı ýahı túsiredi: “Ol ǵalymǵa aıt, jeti qat kók pen jerdeı kitap jyısa da, myna úsh nársemen amal etpeıinshe ol kitaptar paıda bermeıdi: 

Dúnıeni jaqsy kórmeý. Óıtkeni dúnıe múminniń máńgilik mekeni emes. 

Shaıtannyń aldynda bosańdyq tanytpaý. Óıtkeni shaıtan musylmanǵa eshqashan jaqsylyq oılamaıdy. 

Birde-bir musylmanǵa azap kórsetpeý”.

Sáhl ıbn Abdýlla Tústárı (rah.) aıtqan: “Ilimniń bári dúnııaýı, onyń aqyretke táni bolsa, tek amal bolǵany. Amaldyń da bári zaıa ketedi, tek yqylaspen atqarylǵany ǵana buǵan jatpaıdy”.

Ilimimen amal jasaǵan ǵulamalardyń suhbatynan qol úzbeý kerek, sonda jaman daǵdy men minezden qutylýǵa bolady. Omar ıbn Hattab (r.a.) aıtqan: “Áldekim úıinen shyǵady, ústin Tıhamá taýyndaı kúná basqan. Bir ilim májilisinde hıkmetti bir sóz estip, júreginde Alla qorqynyshy oıanyp dereý kúnálarynan beti qaıtady. Úıine oralǵanda ústinde esh kúná qalmaǵan bolady”.

Mine, sol sebepti ilim májilisi májilisterdiń eń qurmettisi. Rasynda Ábý Zár (r.a.) rıýaıat etken hadıste “Ilim májilisine qatysý myń rákaǵat nápil namaz oqyǵannan, naýqastyń kóńilin surap barǵannan, myń janazaǵa qatysqannan góri izgirek” deıdi.