IǴTIKAF QULShYLYǴY
Qasıetti Ramazan aıynyń alǵashqy on kúni raqymǵa toly, ortańǵy on kúni keshirimge toly, sońǵy on kúni tozaqtan qalqan bolatynyn eskersek, osy sońǵy on kúnge tán arnaıy qulshylyq túrine toqtala ketken oryndy. Ol «Iǵtıkaf» dep atalady. Iǵtıkaf bir jerde kútý, turý, sol jerden shyqpaý degen sekildi maǵynalardy bildiredi. Iaǵnı, dinı túsinikte Ramazan aıynyń sońǵy on kúnin meshitte ótkizý.
Iǵtıkaf týraly Quranda da, hadıste de kezdesedi. Máselen, Ramazan aıynyń túnderi týraly sóz bolǵan aıatta: «Meshitterde ıǵtıkafta bolǵan kezderińde áıelderińe jaqyndamańdar» delingen (Baqara súresi, 187).
Quranda atalǵan osy ıǵtıkafqa Ardaqty Paıǵambarymyz (s.a.s.) erekshe kóńil bólgen. Aısha anamyzdyń aıtýynsha, «Allah Elshisi (s.a.s.) Ramazan aıynyń sońǵy on kúninde ıǵtıkaf jasaıtyn. Bul ádetin ómir boıy úzbedi. Keıinnen ol kisiniń jarlary bul ádetti jalǵastyrdy» (Buharı, Iǵtıkaf, 1-18; Múslım, Iǵtıkaf, 1-6).
Iǵtıkaftyń úsh túri bar:
Birinshisi, ýájip ıǵtıkaf. Eger ıǵtıkaf jasaýǵa sert bergen bolsańyz, ony oryndaý ýájiptikti bildiredi. Ýájip ıǵtıkaf kem degende bir kúndi quraıdy, kúndizinde oraza ustaý kerek.
Ekinshisi, súnnet ıǵtıkaf. Ramazan aıynyń sońǵy on kúninde jasalady. Buny turǵylyqty jerdegi bir kisi jasasa, basqalardyń moınynan bul mindettiń túsetindigi aıtylady.
Úshinshisi, mustahab ıǵtıkaf. Bul ýájip pen súnnet ıǵtıkaftan tys ýaqyttardaǵy ıǵtıkaf. Bul úshin oraza ustaý shart emes. Tipti meshitke kirip shyqqan ýaqytyńyzda nıet etseńiz de ıǵtıkaf bolyp esepteledi.
Nápil ıǵtıkaftyń ýaqyty Ábý Hanıfa men Imam Malıktiń aıtýynsha, joq degende bir kún, Ábý Iýsýftyń aıtýynsha joq degende bir kúnniń jartysynan kóp bóligi, al Imam Muhammedtiń aıtýynsha, eń kemi bir saǵat.
Iǵtıkaftyń sharttaryna keletin bolsaq, áýelgisi mindetti túrde – nıet etý. Eger sert etetin bolsańyz, onda tilmen de aıtý mindetteledi. Ekinshisi, meshit. Ábý Hanıfanyń aıtýynsha, buǵan kúndelikti bes ýaqyt namaz oqylatyn barlyq meshit jaramdy. Er kisiler úshin meshitte ótkizý mindetti bolǵanmen, áıel kisilerge meshitte ótkizý mindetti emes. Áıel kisiler kúıeýlerinen ruqsat ala otyryp, ıǵtıkafty óz úıinde jasaıdy. Saýap jaǵynan Haram meshiti, Paıǵambar meshiti jáne Aqsa meshitiniń joǵary turatyndyǵy aıtylady. Al osy meshitten basqa meshitterdiń saýaby jamaǵattyń kóptigimen ólshenedi. Taǵy bir sharty oraza ustaý. Ol joǵaryda aıtylǵandaı ýájip ıǵtıkafqa tán. Al súnnet ıǵtıkaf onsyz da Ramazan aıynda jasalady. Tazalyq ta ıǵtıkaftyń shartyna jatady. Áıel kisiler haıyz ben nıfastan taza bolýy kerek. Al júniptik jaǵdaıy orazaǵa zııan tıgizbegeni tárizdi ıǵtıkafty da buzbaıdy. Iǵtıkafqa kirýshi meshit ishinde júnip jaǵdaıǵa tússe, syrtqa shyǵyp ǵusyl dáretin alyp kelip, ıǵtıkafyn jalǵastyrady.
Jynystyq qatynas, qajettilik týyndamasa da meshitten shyǵý, talyp qalý jaǵdaılarynda ıǵtıkaf buzylady. Iǵtıkafqa kirýshi qatty qajetti jaǵdaılarda ǵana syrtqa shyǵa alady. Mysaly, ol meshitte juma namazy oqylmasa, basqa meshitke baryp kele alady. Úlken, kishi dáret úshin syrtqa shyǵa alady. Meshitten májbúrlep shyǵarsa nemese zattaryna qaýip tóngendikten basqa meshitke aýyssa, bular da zárý jaǵdaılarǵa jatady. Bundaı jaǵdaılardyń tysynda meshitten shyqpaý mindetteledi. Iship, jeý, uıyqtaýy, qajet nárselerin satyp alýy barlyǵy da meshittiń ishinde oryndalady.
Iǵtıkaf qulshylyqqa berilý maqsatynda jasalady. Sondyqtan ıǵtıkaf kezinde jaman sózder aıtylmaı, kóbirek ǵıbadatqa, Quranǵa, hadıske, zikir, tásbıhtarǵa kóńil bólý kerek. Al taza kıinip, ádemi ıis sebiný, jamaǵat kóp keletin meshitti tańdaý ıǵtıkaftyń ádebine jatady.
