ǴURYPPEN ÁMIR ETÝ – ShARIǴAT TALABY
Alla Taǵalanyń adamzat balasyn túrli ult etip jaratýynda úlken danalyq pen belgi bar. Qasıetti kitabymyz Quranda: «Kókter men jerdiń jaratylysy jáne tilderiń men tústerińniń ár alýandyǵy Onyń (Allanyń) belgilerinen. Shyndyǵynda, osynda bilýshiler úshin, sózsiz, belgiler bar» («Rým» súresi, 22-aıat) delingen.
Ár ulttyń bolmysy men ómir súrý daǵdysyna sáıkes dástúri men salty qalyptasady. Ulttyń ádet-ǵurpy kópshiliktiń qalaýymen ómirge keledi. Ádet-ǵuryp degen sózdiń anyqtamasy mynadaı: aqyl-oıdyń, logıkanyń quptaýymen kóńilderge ornyqqan, adam tabıǵaty qabyl alatyn nárseler.
Ádet-ǵuryp musylmannyń kúndelikti ómirindegi keıbir máselelerdi sheshýde aıǵaq retinde qoldanylady. Ony Islam ǵulamalary quptaǵan. Hanafı mázhabynyń keıbir ǵalymdary Islam qaǵıdalaryna saı kelgen ǵurypty naqty sharıǵı dálel retinde qarastyrýǵa bolatynyn aıtqan. Óıtkeni, Quranda Alla Taǵala: «Ǵafý jolyn usta, ǵuryppen ámir et jáne nadandardan teris aınal» («Aǵraf súresi», 199-aıat) dep ámir etedi.
Allaǵa shúkir, qazaq halqy – ejelden musylmandyqty ustanyp kele jatqan ult. Bizdiń ulttyq sana-sezimimiz, salt-dástúrimiz, mádenıetimiz ben ádebıetimiz asyl dinimizdiń qundylyqtarymen birge damydy. Bir-birimen astasyp, ajyramas qundylyqqa aınaldy. Bizdiń ádeptilik, adamgershilik qaǵıdattaryna aınalǵan moraldyq prıntsıpterimiz ben danalyqty, izgilikti nasıhattaıtyn san ǵasyrlyq muralarymyz Islam dininiń ajyramas bóligine aınaldy.
Bizdiń kúndelikti jumysymyz ýaǵyz-nasıhat isterimen tyǵyz baılanysty bolǵandyqtan halyqty qulshylyq jasaýǵa shaqyrýmen qatar, qalyń buqarany ádeptilikke, jaqsy minez-qulyqqa, meıirimdilikke, ımandylyqqa úndeımiz. Qazaqstan musylmandary dinı basqarmasy halqymyzdyń umyt bola bastaǵan asyl qundylyqtaryn qaıta jańǵyrtýǵa úlken úles qosyp kele jatyr.
Qazaqstan musylmandary dinı basqarmasynyń tóraǵasy, Bas múftı Naýryzbaı qajy Taǵanuly jyl basynda elimizdiń barlyq ımamdaryna joldaǵan baǵdarlamalyq baıandamasynda múftııat 2024 jyly dástúr qundylyqtaryna basymdyq beretinin málimdedi. Sol jeti baǵyt boıynsha atqarylyp kele jatqan jumystyń biri – qoǵamǵa din men dástúr sabaqtastyǵyn nasıhattaý.
Bul – Dinı basqarmanyń mańyzdy jumys baǵyttarynyń biri. «Múftııat» baspasy buǵan deıin de din men dástúr sabaqtastyǵy bastamasy aıasynda birneshe kitap shyǵaryp, nasıhat jumystaryna basymdyq berip keldi. Endigi maqsat – asyl dinimiz Islam men babalar ustanǵan salt-dástúrlerimizdi halyqqa keńinen nasıhattaý, din men dástúrdiń sabaqtastyǵyn keler urpaqqa jetkizý, dástúrdi dáripteý arqyly jat aǵymnyń arbaýyna ilikken jastardy durys jolǵa baǵyttaý.
Qanǵa sińgen qasıetimizdiń biri qanaǵatshyldyqtyń asyly dinimizde, áıelderimizdiń ıbalylyǵynyń negizi de, úlkenge qurmet, kishige izet, ádeptilik te, obal-saýapty bilý, amanatqa qııanat jasamaý, eshkimge jábir kórsetpeýge tyrysý, japa shekken jannyń nalasynan, jetim-jesirdiń aqysyn jeýden qorqý sezimi, aǵaıyngershilik, adal men aram uǵymy barlyǵynyń negizi dinde jatyr. Sol sııaqty týǵan elge, jerge qatysty otanshyldyq, súıispenshilik sezimderi de ımanı sezimdermen astasyp jatqan dúnıe. Dinimiz ben dástúrimiz jurtqa jábir kórsetý bylaı tursyn, ala jipti attamaýǵa úndeıdi. Tipti, qazaq saltynda anasyna til tıgizgen balany búkil eldiń kózinshe masqaralap, mazaq qylǵan. Radıkalızm, Ekstremızm degen uǵymdar musylman qazaqtyń sanasynda bolmaǵan. Halqymyzda ata-áje, aqsaqaldar ınstıtýty jaqsy damyǵanyn barshamyz bilemiz. Búkil aýyldyń tynys-tirshiliginen habardar bolyp otyratyn olar jesir men jetimdi jylatpaı, din men dástúrge qaıshy áreket etken kisilerdi jónge salyp, tipti jazalap ta otyrǵan. Demek, dinnen bastaý alǵan aqsaqaldar ınstıtýty – qoǵamnyń tárbıeshisine aınalǵan. Osyndaı qundylyqtardy qaıta jandandyrýǵa ımamdar da úles qosýda.
Qazaqstan musylmandary dinı basqarmasynyń ustanǵan baǵyty da ata-babamyzdan jalǵasyp kele jatqan dinı dástúrlerimizdi jańǵyrtý, eldiń rýhanı qundylyqtarynyń qaıta túleýine úles qosý. Qazaq halqy zamana kóshinen qalyp qoıǵan jurt emes. Ózindik mádenıeti, tili, dili, salt-dástúri, babalar salyp ketken dinı baǵyty bar. Ol baǵyt Quran Kárim aıattary men ardaqty Paıǵambarymyz Muhammedtiń (oǵan Allanyń salaýaty men sálemi bolsyn) súnnetine negizdelgen sara jol. Onyń ishinde sharıǵattaǵy is-amal boıynsha Imam Aǵzam Ábý Hanıfa mázhaby, al dinı tanymdyq mektebi ımam ál-Matýrıdı qalyptastyrǵan jol.
Abdýlla ıbn Masǵudtan (oǵan Alla razy bolsyn) jetken rıýaıatta bylaı delingen: «Musylmandar jaqsy dep eseptegen nárse Allanyń aldynda jaqsy, musylmandar jaman dep kórgen nárse Allanyń aldynda jaman».
Allaǵa shúkir, bizdiń dástúrimiz tek jaqsylyq pen izgilikke shaqyrady. Bylaısha aıtqanda, saltymyz ben dástúrimizde uıalatyn eshteńe joq.
Aıdos JAMBYLULY
