FIRDOÝSI

Hakim Ábilqasym Fırdaýsı Týsı (parsy: ابوالقاسم فردوسی توسی‎‎; 940 jyl – 1020 jyl) — parsy aqyny^[1][2]. «Shahnama» («Patshalar kitabi»), bir adammen jazylǵan álemdegi eń sozylmaly Epıkalyq poEmanyń avtory. Fırdaýsı ádebıet tarıhyndaǵy dúr aqyndardyń biri^[3] jáne parsy ádebıetindegi eń kórnekti tulǵasy bolyp sanalady. Iran, Tájikstan men Aýǵanstan elderiniń ulttyq aqyny.

***

Ótken kúnniń umytylar barlyǵy,

Umytylmas eki uly istiń narlyǵy:

Batyrlar men danalardyń isteri,

Ǵasyrlarǵa jalǵasatyn kúsh tegi.

***

Eki adamnyń arasynda bul qupııa júredi,

Qupııaǵa jata qoımas úshinshi adam qosylsa.

Tórtinshi adam bilse eger, jurttyń bári biledi,

Qajeti joq endi ony qupııa dep osynsha.

***

Shyndyq, shirkin, jaryp shyqsa tumandy,

Qor qylady alaıaqtyq, kúmándi.

***

Sen bireýge jasaı qalsań jaqsylyq,

Qasyńa da, dosyńa da aıtyp júrme jaqsy qyp.

***

Búgin ister tirligińdi sen erteńge qaldyrma,

Ne kútip tur bilmeısiń ǵoı erteńgi kún aldyńda.

***

Mynaý álem bolǵanymen máńgilik,

Ókinishti, ómirimiz ótpeli.

Bútkil ǵalam jatqanymen jańǵyryp,

Jaqsylyqqa úmit artar kóp tegi.

Uly isterdiń halyq dańqyn asyrar,

Ózge isti bul qara jer jasyrar.

***

Eń aldymen bergen eken Alla bizge aqyldy,

Sodan keıin úsh kúzetshi qoıǵan eken janyńa.

Kóz ben qulaq, tiliń mynaý aıtatuǵyn naqyldy,

Meıirimdi, zulymdyqty solar eger aryńa.

***

Bul álemge tańqalmasqa sharań joq,

Ǵalam úshin jaqsy menen jaman joq.

***

Qandaı ǵajap dóńgelengen dúnıe,

Basqarady barlyǵyn da bir Ie.

Bireýlerge ásemdikti buzǵyzar,

Al bireýmen qaıta sony turǵyzar.

***

Óz dushpanyn qurmetteıtin adamǵa,

Aqymaq dep at berilgen ǵalamda.

***

Meıirimdi, qaırymdy, mahabbatty sińirgin,

Jomart bol da qýanyshty bal sharaptaı simirgin.

Kishipeıil bola bilseń arqalatar alǵys ta,

Ataq-dańqa jetkizetin mine osy jol qysqa.

Dańqtymyn dep umytqanda meıirimdi biraq ta,

Eshqashanda kire almaı qalasyń sen jumaqqa.

***

Taǵdyrymyz qýanyshqa bóleý úshin jaralǵan,

Qymbat mynaý ómiriń de qýanyshtan nár alǵan.

Kir júrekke pana bolar qorǵanysh ta tabylmas,

Umtylmasań sen jaryqqa qaıǵy bastan arylmas.

***

Shóp shabýǵa barǵan shaqta shalǵyshy,

Shóp pe, gúl me, ajyratyp jatpaıdy.

Óskinderdi oryp tastaý bar isi,

Aıaǵymen esh aıaýsyz taptaıdy.

Biz de shóppiz, al ýaqyt – shalǵyshy,

Ilinemiz ótkir oraq júzine.

Meıli kári, meıli jas bol, bar kisi,

Jer qoınyna baramyz ǵoı tizile.

Mine osy zańdylyǵy ómirdiń,

Dúnıege ólý úshin kelgenbiz.

Azyǵymyz ýaqyt atty jebirdiń,

Jerden shyqtyq, qaıtamyz sol jerge biz.

 

Aýdarǵan

Kenjeǵalı QOShYM-NOǴAI