Erejep – berekeniń bastaýy

Alla Taǵalanyń adam balasyna bergen nyǵmetteriniń biri – bizderge kóptegen jaqsylyqtar men ıgilikterge qol jetkizip, eselengen mol saýaptarǵa ıe bolatyn mezgilder men aılardy  násip etýinde. Qarap tursaq, asyl dinimizdegi qasıetti merekeler, kúnder men túnder, tipti aılar ımandylyqqa tárbıeleıdi. Solardyń qatarynda qasıetti Erejep, Shaǵban, Ramazan aılaryn erekshe ataýǵa bolady.

Erejep, Shaǵban, Ramazan – Jaratqannyń musylman jurtyna jasaǵan uly tartýy. Bul úsh aı – Haq Taǵalanyń meıirim-sharapaty erekshe asyp-tasıtyn aıryqsha múbárak aılar. Shynaıy musylman adam osy aılarda pendelik qylyqtardan arylyp, nápsisine toıtarys berip, júregin qaıta tazartary anyq.

Minekeı, asa meıirimdi Alla Taǵalanyń qalaýymen biz osy qasıetti úsh aıǵa elimiz esendikte, jurtymyz tynyshtyqta, basymyz aman, baýyrymyz bútin kúıde jetip otyrmyz. Álemderdiń Rabbysyna sansyz shúkirshilikter men madaqtar bolsyn!

Erejep aıy Quran Kárimde baıandalǵandaı, Allanyń quzyrynda erekshe qurmetke ıe bolǵan qasıetti tórt aıdyń biri. Bul jóninde Jaratqan Haq Taǵala «Táýbe» súresiniń 36-aıatynda bylaı deıdi:

إِنَّ عِدَّةَ الشُّهُورِ عِنْدَ اللَّهِ اثْنَا عَشَرَ شَهْراً فِي كِتَابِ اللَّهِ يَوْمَ خَلَقَ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضَ مِنْهَا أَرْبَعَةٌ حُرُمٌ

«Rasynda, Allanyń qasynda kókter men jerdi jaratqaly Allanyń kitabyndaǵy aılardyń sany on eki. Bulardyń tórteýi –qurmetti aılar» (olar: zúlqaǵda, zúlhıdjá, muharram jáne rájáb).

Al, Paıǵambarymyz (s.ǵ.s.): «Jyl on eki aıdan turady. Bulardyń tórteýi haram aılar. Onyń úsheýi birinen keıin biri keledi. Bul aılar zúlqaǵda, zúlhıdja, muharram. Tórtinshisi bolsa, erejep»,- degen.

Erejep aıy Islamǵa deıingi jáhılııat dáýiri kezinde de arabtar úshin qasıetti bolyp eseptelingen. Erejep aıy kirgende, arab taıpalary ózara soǵys pen janjaldaryn toqtatyp, eshkimge tımeýge tyrysatyn bolǵan. Sondyqtan da bul aıdy «rájáb», ıaǵnı «ulyqtalǵan» aı dep ataǵan.

Árbir musylman pende bul qasıetti aılardy qadirleı bilýi qajet. Alla Taǵala Quran Kárimde erejep aıynda zulymdyq jasaýǵa, kúnáli isterge boı aldyrýǵa qatań eskertý jasap:

فَلا تَظْلِمُوا فِيهِنَّ أَنْفُسَكُم

«Bul aılarda ózderińizge zulymdyq jasamańyzdar»[1], – dep qaıtarǵan. Imam Qurtýbı óziniń «Jamıǵ» atty eńbegindegi osy aıattyń tápsirinde:  «Alla Taǵala bul tórt aıdy erekshe eske alyp, tipti, zulymdyq jasaýǵa árqashanda tyıym salynǵan bolsa da, osy aıdy dáriptegendikten zulymdyq  jasaýǵa  bul aıda erekshe tyıym salǵan», – dep eskertedi.

Abdýlla ıbn Abbas ta (r.a.) osy aıatqa bergen túsiniktemesinde bylaı deıdi: «Qasıetti aılarda – ıaǵnı, Alla Taǵala on eki aı boıy kúná isteýden tyıyp, keıin sol on eki aıdyń tórteýin qasıetti etip, olardyń ereksheligine nusqady. Osy sebepten bul tórt aıda kúná isteý – aýyr qylmys, al ıgi is isteý – úlken is ári onyń saýaby erekshe ulyq».

Demek, Erejep aıynda jasalǵan kúnániń jazasy aýyr bolady, al oqylǵan namaz, tutylǵan oraza, berilgen sadaqa sekildi kez kelgen qulshylyqtyń saýaby eselenip jazylatyny aıtylýda. Qatada (r.h.) aıtady: «Alla Taǵala jaratqannyń ishinde eki jaratylysty erekshe etti. Iaǵnı, Haq Taǵala perishtelerdiń jáne pendelerdiń ishindegi elshilerdi erekshe etti. Sózden Haq Taǵala – zikirdi, jerden – meshitterdi, aılardan – Ramazan aıyn jáne qasıetti (tórt) aılardy, kúnderden – jumany, túnderden – qadir túnin erekshe etti». 

Imam Ahmad jetkizgen rıýaıatta Alla elshisiniń (s.ǵ.s.) Erejep aıy kirgen ýaqytta: «Ýa, Allam! Erejep pen Shaǵban aılaryn berekeli ete gór! Bizdi Ramazanǵa aman-esen qaýyshtyrǵaısyń!» – dep duǵa jasaǵany aıtylady. Olaı bolsa, súıikti Paıǵambarymyzdyń (s.ǵ.s.) súnnetin súıip, duǵasyn jattaǵan dýaly halqymyzǵa Alla Taǵala esigimizden engen Erejep aıyn berekeli etkeı! Elimiz aman, jerimiz tynysh bolǵaı!

Naýryzbaı qajy Taǵanuly
QMDB tóraǵasy, Bas múftı