BIR KÚNÁ JASAÝ – TOZAQQA QARAI BIR QADAM JAQYNDAÝ
Kúná degenimiz – Allanyń tyıymyn buzý nemese Onyń ámirinen bas tartý degendi bildiredi.
Mysaly, araq ishý, qumar oınaý, ósimqorlyqpen aınalysý, zına jasaý, ósek aıtý sııaqty amaldardyń bári de – Allanyń tyıym salǵan amaldarynan. Al qurbandyq shalý, namaz oqý, oraza ustaý, zeket berý syndy amaldar – Allanyń pendelerine mindet etkenderi. Sonymen qatar, Alla taǵala jabýdy buıyrǵan dene múshelerimizdi jappaý sııaqty amaldar Allanyń ámirin tárk etý sanalady. Saýap amal istegende, Alla pendesiniń júregine meırim, mahabbat, súıispenshilik, otanyna jáne otbasyna, dinine degen adaldyq salsa, kúnáli ister istegen pendesiniń júregin qyraıtyp, qorqynysh, qatygezdik pen úreı salyp, ýaıym men qaıǵydan, dushpandyq pen ótirikke beıimdep qoıady eken. Saýapty amalda da, kúnáli amalda da adam boıyndaǵy ózgeristerdi eleýsiz qaldyrýǵa bolmaıdy. Jasaǵan kúnámizdiń nátıjesinde ǵalamdaǵy árbir jaratylysqa kereǵar saldary men kórinisteri bar. Osylardyń qysqasha onyna toqtalaıyq.
1) Jer betinde bir kúná jasalǵanda Allanyń qahary túsedi. Óıtkeni kúná jasaý degenimiz, Allaǵa qarsy shyǵý jáne Allanyń ámirlerine moıynsunbaý degendi bildiredi. Al bundaı is-áreketke barǵan adamdardy Alla unatpaıdy jáne meırimi túspeıdi. «Fatıha» súresinde «Ashýǵa ushyraǵandardyń jəne adasqandardyń jolyna emes» dep duǵa etemiz. Iaǵnı ashýǵa tıetin isterden aýlaq bolýdy talap etý.
2) Pende kúná jasaǵanda shaıtan qýanady. Shaıtan – adamnyń ashyq dushpany. Ibilistiń jalǵyz qamy, mindeti – adamdardy týra joldan taıdyryp, Rabbylaryna qarsy shyǵýǵa májbúrleý. Kúná jasaǵan kezde shaıtandy qýantasyń, óıtkeni sen shaıtannyń jolyn ustanyp, Rabbyńmen arańa jik salasyń.
3) Kúná jasaǵanda tozaqqa bir qadam jaqyndaısyń. Tozaq – ıman keltirmegen nemese ıman keltirip, biraq kúnálary ıgi amaldarynan kóp bolǵandar úshin jazalanatyn oryn. Árbir istegen kúnámiz bizdi tozaqqa qaraı bet alýymyzǵa negizgi sebepterdiń biri. Iaǵnı, árbir kúná tozaqqa bir qadam jasaý degendi bildiredi.
4) Kúná jasaǵanda, jánnattan alystaısyń. Jumaq pen tozaq – qarama-qarsy bolǵan máńgilik bolǵan eki meken. Bul mekenniń birine jaqyndaý ekinshisinen uzaqtaý degendi bildiredi. Kúná jasaǵanda, tozaqqa qaraı bir qadam jaqyndaısyz jáne jánnattan bir qadam alystatasyz.
5) Kúná jasaǵanda perishteler mazasyzdanady. Quran Kárimde aıtylǵandaı, perishteler musylmandardyń meıirimge bólenip, jamandyqtan aýlaq bolýy úshin Alladan duǵa etedi. Bulaı bolsa, pende kúná jasaǵan kezde perishteler yńǵaısyzdanady, óıtkeni ol meıiriminen aıyrylyp, jamandyqqa qadam basqan amaldy jaza bastaıdy. Adamnyń ishimdik ishý, qumar oınaý, ósek, ótirik jáne zınaqorlyq sııaqty jaman isterine perishtelerdiń kýá bolýy olarǵa qıyndyq týdyrady.
6) Kúná istegende Alla Elshisi Muhammedti (s.ǵ.s.) renjitesiń. Paıǵambarymyz Muhammed (s.ǵ.s.) dúnıeden ótkennen keıin úmmetiniń isteri ózine kórsetiletinin (bildiriletini) aıtqan. Qýanyshta da, qıyndyqta da kúná jasamaý úmmetine jaraspaıtyn áreket.
7) Kúnáli iske barsań, ózińnen buryn ómirden ótken týystaryńnyń ishindegi izgi adamdardy renjitip, kúıreýine sebep bolasyń. Bir hadısinde Alla Elshisi: «Álbette, senderdiń jaqsy amaldaryń ólgender arasyndaǵy týystaryńa bildiriledi. Bul amal jaqsy bolsa, olar qýanyshty bolady. Eger kúnáli amaldardan bolsa: «Allam, bizdi týra jolǵa salǵanyńdaı, olardy týra jolǵa salmaı ómirden ótkizbe» deıdi. (Ahmed b. Hanbel, Mýsnad, 12683)
8) Kúná jasaǵanda júregińdi qaraıtasyń. Alla Elshisi (s.ǵ.s.) bir hadısinde árbir istegen kúnásy úshin pendeniń júregine bir daq qoıylyp, pende kúná jasaı bergen saıyn júrek qaraıyp, aqyrynda júrektiń tolyqtaı qap-qara bolady, kómir sııaqty bolatynyn bildirgen. Júrektiń kúńgirttenýi – adamnyń aqyl-oıynyń durys oılaýdan, júregindegi sezimderdi durys paıdalanýdan alystaýyn bildiredi. Kúná arbaǵan adam aqıqatty kóre almaı, úkimi joıylyp, paıdaly men zııandyny ajyrata almaı, jansyz, sezimsiz bolyp qalady.
9) Kúnáli isterde aǵzalar ózderine qarsy kýálik beredi. Qııamet kúni adamnyń músheleri, ózi týraly kýálik beretini kóptegen aıattarda aıtylǵan. Kúná jasaǵandardyń músheleri jasaǵan kúnálaryn bir-birlep aıtyp beredi.
10) Kúná jasaǵan jer de ózińe qarsy kýá bolasyń. Quran Kárimniń aıattarynyń birinde jerdiń qııamet kúni kýálik beriletini aıtylǵan. Jer kúná jasaǵandar týraly: «Ol maǵan osyndaı zulymdyq jasady», dep kýálik etedi. Qorytyndylaıtyn bolsaq, kúnániń zııanyna qatysty taǵy da kóptegen nárselerdi aıtýǵa bolady. Biz bul jerden kúná jasalǵanda, Álemderdiń Rabbysynan bastap, shaıtan, perishte, paıǵambar, týystarymyz, jer, júrek, dene múshelerimiz sııaqty búkil bolmysymyzǵa áser etetinine toqtalǵymyz keldi.
Alla Elshisiniń nelikten kóp táýbe men keshirimdi talap etkenin jaqsyraq túsinemiz. Óıtkeni bul zııandy is-árekettiń áserlerin joıýdyń jalǵyz joly – Alladan keshirim suraý jáne Oǵan bet burý. Rabbymyz kúnádan aýlaq bolýdy, sol arqyly kúná týdyratyn jaman is-áreketterden arylýdy násip etsin. Bizdi Ózine baǵynatyn quldarynyń qatarynan bolýdy jazsyn.
Isataı BERDALIEV, Astana qalasy
«Dinderdi zertteý» ortalyǵynyń
teolog mamany, (PhD) doktor
