BILIM ALÝ – ISLAM TALABY
Qasıetti haq Islam – bilim men ǵylymdy jáne dúnıe tanymdy qamtyǵan jáne soǵan yntalandyrǵan álemdegi jalǵyz din. Islam – bilim alýdy talap etetin din. Bilim alý – adamdyzatty danalyq pen parasattylyqqa jáne kemeldilikke jeteleıdi. Al, bilimsizdik bolsa munyń qaıshy maǵynasy. Aqyldy adam oı-qabiletimen bir nárseni túsinýge talpynady. Al, nadan basyndaǵy aqylynyń qadirin bilmeı, durys qoldana almaıdy.
Dinimizdiń osy tusy ıslamnyń haq ekenin dáleldeı tússe kerek. Óıtkeni, dúnıede bilim men ǵylymdy paryz sanaıtyn ıslamnan basqa din joq.
Bilim – aq pen qarany, jaqsy men jamandy, saýap pen kúnáni ajyratatyn, adam balasynyń kózin ashyp, kókiregin oıatatyn, Alla Taǵalanyń adam balasyna bergen úlken syıy. Asyl dinimizdiń adamzat balasyna qoıatyn eń basty talaby bilim alý jáne izdený.
Barshamyzǵa málim, Qasıetti Qurannyń alǵashqy túsken aıaty bilim alýǵa shaqyrdy. «Iqro!» (Oqy!) dep bastalǵan sóz «oqý men jazýdy ıger» degen maǵynany beredi. Jalpy Quranda «bilý» degen maǵynaǵa saıatyn «ǵılm» túbirinen týyndaǵan 700-den astam sóz kezdesedi.
Paıǵambarymyz (s.ǵ.s.): «Bilim alý – árbir musylman er men áıelge paryz, – dese, taǵy bir hadısinde: «Tal besikten jer besikke deıin bilim úıren», – dep nasıhat aıtqan.
Ilim – adamnyń kúlli tirshiligine, ahıretine (o dúnıesine) qulshylyǵyna qajet bolatyn qural, bilimdi bolýmen qatar kórkem minezge ıe bolý úlken jetistik. Ilim ǵıbadatynyń kemshiliksiz oryndalýyna jol ashady. Bilimdiniń dárejesi kóteriletini haq. Al, durys dinı bilimimiz bolmasa, ǵıbadatymyzǵa nuqsan kelip, qateligimiz kóp bolary sózsiz. Endi bilimniń mańyzdylyǵy týraly hadısterge toqtalsaq: Alla elshisi bylaı deıdi: «Kimde-kim bilim izdený jolyna tússe, onda Alla oǵan jánnatqa aparar joldy jeńildetedi. Shynynda, perishteler mindetti túrde bilim izdenýshige razy bolǵanyn bildirip, qanattaryn jaıady. Shyn máninde, ǵalym úshin mindetti túrde aspandaǵy ári jerdegi búkil nárse, tipti sýdaǵy balyq ta, Alladan onyń kúnálarynyń keshirilýin tileıdi!».
Ilim – qarańǵylyqtan jaryqqa shyǵaratyn shamshyraq. Qazirgi tańda biz dinı bilimmen dúnıáýı bilimdi ushtastyra bilýimiz qajet. Sebebi, bizden buryn ótken musylman eliniń ǵalymdary bilimniń alýan túrli salalaryn meńgerdi. Atap aısaq, Ábý Nasyr Ál-Farabı fılosofııa ǵylymyn meńgergen ári matematıka ǵylymyna zor úlesin qosqan, 70-ten astam til meńgergen, Otyrardan shyqqan iri tulǵa. Sondaı- aq, Ibn Sına medıtsına, fızıka salalaryna úlken úles qosqan. Sonymen qatar qazaqtyń uly ǵalymdary Máshhúr Júsip, Shalkıiz, sol zamanda ómir keshken Aqtamberdi jyraý, Buharjyraý, Abaı, Shákárim, Ybyraı kórkem ádebıet ǵylymyn sharıǵattan negiz ala otyryp, jandandyrǵan.
Qazaqtyń kórnekti aǵartýshysy Ybyraı Altynsarın:
«Bir Allaǵa syıynyp! Kel balalar oqylyq!
Oqyǵandy kóńilge, Yqylaspen toqylyq! – dep bilim alýǵa shaqyrady.
Dana halqymyzda: «Halyq pen halyqty, adam men adamdy teńestiretin bilim. ...»,- degen sóz bar. Muqaǵalı Maqataev:
«Din – ǵylymnyń anasy,
Din – ǵylymnyń ákesi.
Ǵylym – dinniń balasy,
Din – ǵylymnyń kókesi.
Ǵylym da bar, din de bar,
Qoqys ta bar, gúl de bar.
Qol ustasyp Qudaıǵa,
Ǵylym men din birge bar», - deıdi.
Shyndyǵynda, adamnyń jáne jalpy ulttyń qadiri, onyń bilimimen ólshenedi. Halyqtyń jeri qanshalyqty baı bolsa da, ony ıgeretin ǵalymy, bilimdi azamaty bolmasa odan ne paıda?!
Halqymyzdyń ulylarynan bilim jaıynda kóptegen naqyldar jetken:
«Kúsh – bilimde, Bilim – kitapta.
Qyna tasqa bitedi, Bilim basqa bitedi»;
«Óner — aǵyp jatqan bulaq, Ilim — janyp turǵan shyraq».
Alla Taǵala barshamyzǵa eki dúnıeniń paıdaly ilimin násip etsin! Urpaǵymyz bilimdi, aqyldy da parasatty bolyp, baılyq jınap jarysatyn emes, ilim alýda jarysatyn sanaly da zerek bolǵaı! Ámın!
Darhan Qosylbaev
«Ál-Ǵanı» meshitiniń ustazy
