BARAAT TÚNINIŃ ARTYQShYLYǴY
Izgilerdiń ómir jolyna úńilsek, olardyń óz ýaqytyn óte tıimdi paıdalanǵanyn kóremiz. Ásirese Alla Taǵalaǵa jaqyndatatyn, saýaptar eselenip beriletin aılarda, kúnderde, túnderde, saǵattarda Allany eske alý, namaz, oraza sekildi qulshylyqtardy arttyratyn. Sondaı saýapty túnderdiń biri Shaǵban aıynyń 14-inen 15-ine qaraǵan tún. Ol qasıetti tún «Baraat túni» dep atalady. Bıyl Baraat túni aqpan aıynyń 13-inen 14-ine qaraǵan túnge sáıkes kelip tur.
Baraat «keshirim, taǵdyr, tozaqtan qutylý túni» dep te atalady. Bulaı atalýynyń sebebi osy túni taǵdyrǵa qatysty rızyq-nesibe, ajal, ómirge kelý jáne ómirden ótý sekildi nárseler naqtylanady. Allanyń meıirimimen qanshama adamnyń kúnási keshirilip, tozaq otynan qutylady. Bul túnniń artyqshylyǵy jaıly hadısterde, sahabalar men tabıǵındiń sózderinde baıandalǵan. Tómende bul túnniń artyqshylyǵy jaıly kelgen hadısterdi baıandap ótsek:
Baraat – kúnálar keshiriletin rahmet túni. Aısha (Alla odan razy bolsyn) anamyzdan jetken hadıste Paıǵambarymyz (oǵan Allanyń salaýaty men sálemi bolsyn): «Ýa, Aısha! Bul túnniń qandaı tún ekenin bilesiń be?» – dep surady. Men: «Alla men Onyń elshisi jaqsy biledi», – dep jaýap berdim. Paıǵambarymyz (oǵan Allanyń salaýaty men sálemi bolsyn): «Bul – Shaǵban aıynyń ortasyndaǵy tún. Alla Taǵala bul túni pendelerine meıirimmen qaraıdy, keshirim suraýshylarǵa keshirim beredi, meıirim suraýshylarǵa Óziniń meıirimin tógedi. Alaıda pıǵyly jaman adamdy meıirimsiz qaldyrady ári olar zulymdyqtan arylmasa, olardy jarylqamaıdy da», – degen (Baıhaqı). Kelesi hadıste Paıǵambarymyz (oǵan Allanyń salaýaty men sálemi bolsyn) bylaı deıdi: «Alla Taǵala Shaǵban aıynyń ortasy bolǵan túni pendelerine meıirimin jaýdyrady. Tek qana Ózine serik qosýshy men júreginde musylman baýyryna degen kegi bar adamnan basqasynyń barlyǵynyń kúnásin keshiredi», – degen (Ibn Mája).
Baraat – tozaqtan qutylýǵa múmkindik beretin tún. Paıǵambarymyz (oǵan Allanyń salaýaty men sálemi bolsyn): «Jábireıil Maǵan kelip: «Bul – Shaǵban aıynyń on besinshi túni. Alla Taǵala bul túni kóptegen adamdardy tozaqtan azat etedi. Olardyń sany qalb taıpasynyń qoılarynyń júninen asyp túsedi. Tek osy túnde Allaǵa serik qosýshylarǵa, bir-birine óshtesip júrgen adamdarǵa, týysqandyq qarym-qatynasty úzýshilerge, ızaryn tákapparlanyp tobyqtan tómen túsiretinderge, ata-anasyna qarsy shyǵatyndarǵa, araqqa salynǵandarǵa meıirimmen qaramaıdy», – dedi (Baıhaqı).
Baraat – bir jyldyq (ajal, dúnıeden ótý, rızyq-nesibe t.b) taǵdyr jazylatyn tún. Aısha (Alla odan razy bolsyn) anamyzdan kelgen rıýaıatta Paıǵambarymyz (oǵan Allanyń salaýaty men sálemi bolsyn) Aısha anamyzǵa: «Bul túnniń, ıaǵnı Shaǵban aıynyń ortasyndaǵy qandaı tún ekenin bilesiń be?» – dep surady. Men: «Ol túnde ne bolady?» – dedim. Sonda Paıǵambarymyz (oǵan Allanyń salaýaty men sálemi bolsyn): «Bul túnde sol jyly dúnıege keletinder jáne sol jyly dúnıeden ótetinder jazylady. Ol túni pendelerdiń amaldary kóterilip, rızyqtary belgilenedi», – dedi.
Baraat – duǵalar qabyl bolatyn tún. Paıǵambarymyz (oǵan Allanyń salaýaty men sálemi bolsyn): «Shaǵban aıynyń jartysy tolǵanda túnin namazben, kúndizin oraza ustaýmen ótkizińder. Óıtkeni Alla Taǵala kún uıasyna batqanda: «Keshirim tileýshi bar ma, keshireıin. Rızyq suraýshy bar ma, rızyq bereıin. Aýrý-syrqaýǵa ushyraǵan bar ma, shıpasyn bereıin. Qane, ne suraýshy bar?» – dep tań shapaǵy atqanǵa deıin raqymyn tógedi», – degen. (Ibn Mája). Sondyqtan Shaǵban aıyn kóp qulshylyqpen ótkizýimiz kerek. Óıtkeni Paıǵambarymyz (oǵan Allanyń salaýaty men sálemi bolsyn) bul aıda kóp oraza ustaǵan. Aısha (Alla odan razy bolsyn) anamyzdan jetken hadıste: «Alla elshisiniń Shaǵban aıynda ustaǵandaı kóp oraza ustaǵanyn (basqa aıda) kórmedim», – degen. Ásirese Shaǵban aıynyń 13, 14, 15 kúnderi oraza ustaǵan abzal. Sondaı-aq bul túnniń basqa túnderden aıyrmashylyǵy Baraat túninde kún uıasyna batqannan bastap Alla Taǵalaǵa qulshylyq jasap, duǵa ete berýge bolady. Al basqa túnderde ol túnniń sońǵy bóliginde. Osy túndi jaqsylap paıdalanyp, Alla Taǵaladan kúnámyzdy keshirýin, muqtajdyǵymyzdy, ýaıym-qaıǵymyzdy ketirýin jáne adal rızyq-nesibe surap, kóp duǵa qylýymyz kerek. Imam Shafıǵı: «Bes tún bar, ol túnderde tilegen duǵalar keri qaıtarylmaıdy» dep, sonyń ishinde Shaǵban aıyndaǵy Baraat túnin de aıtqan.
Ilgeridegi ǵalymdar bul túndi qulshylyqpen ótkizýdi mustahab degen. Sondyqtan bul túndi Quran oqý, Paıǵambarymyzǵa (oǵan Allanyń salaýaty men sálemi bolsyn) kóp salaýat aıtý, tásbıh tartý, nápil namazdar oqý sekildi qulshylyqtarmen ótkizý kerek. Óıtkeni bul túni belgilengen, arnaıy jasalatyn ǵıbadat túri joq. Namaz jamaǵatpen oqylmaıdy, jeke-jeke oqylady.
Ýsama bın Záıdten (Alla odan razy bolsyn) jetken hadıste Paıǵambarymyzǵa (oǵan Allanyń salaýaty men sálemi bolsyn): «Shaǵban Erejep pen Ramazan aılarynyń arasyndaǵy adamdar budan ǵapyl bolyp jatatyn aı. Bul aıda amaldar Alla Taǵalaǵa kóteriledi. Men amalymnyń oraza ustaǵan hálimde kóterilýin qalaımyn», – degen (Násaı). Osy hadıske aıtylǵandaı, adamdardyń kóbi ǵapyl bolyp jatatyn aıda, bul aıdyń basqa aılardan artyqshylyǵyn túsinip, kóp táýbe etip, kúnámyzdyń keshirilýin Alladan surap, osy Baraat túnin tıimdi paıdalanyp, nápil orazalar ustap jáne túngi qulshylyqtardy atqaryp, mol saýapqa kenelýimizdi Alla Taǵala násip etsin! Paıǵambarymyz (oǵan Allanyń salaýaty men sálemi bolsyn): «Alla! Bizge Erejep pen Shaǵban aılaryn berekeli qyla gór. Bizdi Ramazanǵa aman-esen jetkiz», – dep duǵa jasaıtyn. Alla Taǵala barshamyzǵa Shaǵban aıyn berekeli etip, Ramazan aılaryna aman-esen jetýimizdi násip etsin!
Medet QURMAShULY
QMDB Sharıǵat jáne pátýa bóliminiń mamany
