Atqa miný balaǵa paıdaly

Balanyń denesin shynyqtyratyn jattyǵýdyń kelesi túri – atqa miný. Paıǵambarymyz (s.ǵ.s.) atqa minip shabýdy da balalarǵa úıretýdi nasıhattaıdy. Tipti ony kóńildi seıiltetin jattyǵý retinde kúndegi jattyǵýlardyń arasyna qosýdy aıtqan. At jáne túıe jarystaryn ótkizip turýǵa shaqyrǵan[1]. Keıbir hadısterde Ardaqty elshiniń óziniń tikeleı osyndaı jarystarǵa qatysqandyǵy aıtylady[2]. Bul jaıly Ánás (r.a.): «Paıǵambarymyzdyń Abda atty túıesinen eshqandaı túıe oza almaıtyn. Birde bir bádáýı kelip Paıǵambarymyzben jarysyp, ozyp ketti. Bul musylmandarǵa aýyr tıdi. Paıǵambarymyz (s.ǵ.s.) olardy jubatý úshin: «Árbir sharyqtaýǵa Alla Taǵala bir quldyraý beredi»[3] degenin aıtady.

Atalarymyz da balany jastaıynan atqa minýge daǵdylandyryp otyrǵan. Bul sol kezdegi ómirdiń eń negizgi qajettiligi edi. At ári kólik, ári erdiń qanaty bolatyn. Óıtkeni talaı batyrlar at ústinde elin qorǵady. Sondyqtan qazaqtyń batyrlarymen qatar arǵymaqtary da dastanǵa aınalǵan.

Iá, balanyń densaýlyǵy men dene tárbıesinde atqa minýdiń kóptegen paıdalary bar ekeni belgili. Qazirgi tańda dárigerler kóptegen júıke aýrýlaryna da qatysty em retinde atqa minýdi qoldanyp keledi. Sonymen qatar atqa miný balanyń denesiniń shymyr bop ósýine, ári boıyna batyrlyq rýhyn sińirýde de ózindik orny bar ekenin umytpaǵan jón.

Qudaıberdi Baǵashar

[1] Násáı, Haıl, 6/214-229
[2] Býharı, Salat 41; Mýslım, Imara 95; Ibn Majá, Jıhad 44
[3] Býharı, Rıqaq 38; Násáı, Haıl, 14; Ábý Daýýd, Ádáb, 9