ATADAN QALǴAN ASYL SÓZDER

Atam Qazaq: «Ataǵa qarap ul, Anaǵa qarap qyz óser» degen.

«KIMNEN KIM TÝADY?»-degen suraqqa MAIQY BI bylaı dep jaýap bergen eken:

 «Tulpardan tulpar týady,

Suńqardan suńqar týady,

Asyldan asyl týady,

Jalqaýdan masyl týady,

Masyldan mal baqpas týady,

Tilazardan qyljaqpas týady,

Tazdan jarǵaqbas týady,

Sarańnan bermes týady,

Soqyrdan kórmes týady,

Myljyńnan ezbe týady,

Qydyrmadan kezbe týady».

Al SYPYRA JYRAÝ bul suraqqa:

 «Suńqardan suńqar týar sańqyldaǵan,

Qarǵadan qarǵa týar qarqyldaǵan,

 Baı balasy baıǵa uqsar,

Baılaýly turǵan taıǵa uqsar.

Bı balasy bıge uqsar,

Alty qanat úıge uqsar.

Han balasy hanǵa uqsar,

 Bıik-bıik shyńǵa uqsar.

Qul balasy qulǵa uqsar,

Mal taptaǵan gúlge uqsar»,-depti.

Osy saryn ShALKIIZ jyrynda tereńdeı túsedi:

 «Aıyrdan týǵan jampoz bar,

Júgin narǵa salǵysyz,

Arǵymaqtan týǵan býdan bar,

 Kúninde kórinim jerdi alǵysyz,

Jamannan týǵan jaqsy bar,

 Adam aıtsa nanǵysyz,

Jaqsydan týǵan jaman bar,

 Kúnderdiń kúni bolǵanda,

Bir aıaq asqa alǵysyz».

Al BEKASYL ÁÝLIE (1822-1915):

Tektiden tekti týady,

Tektilik tuqym qýady.

Tektilerdiń tuıaǵy,

Tańdaıdy quz-qııany.

Shyn tektiler halqy úshin,

Ólimge basyn qııady.

Jaqsy, jaman demesten,

 Janyna jurtyn jııady.-depti.

TÓLE BIDIŃ ShEShIMI

«Balama áıeldi ózim tańdap alyp beremin. Baıdyń baılyǵyna qyzyqpaımyn, bıdiń bıligine qyzyqpaımyn, asyl pyshaq qap túbinde jatpaıdy, degen. Kelinim aqyldy bolsa, ulymnyń elge dańqy ketedi. Bı túskendeı úı bolý áıelden. Áıeli jaqsy bolmaı er ońbaıdy. Erdiń baqytyn ketiretin de áıel, erge baqyt áperetin de áıel».

Osyndaı oı qushaǵynda júrgen Tóle bıdi Túrkimen eline bılik aıtýǵa shaqyrady. Attary boldyryp, shóldep-shólirkep kele jatqan jolaýshylardyń aldynan bir top atty qyz-kelinshek kórinedi.

 Ol toptyń ishinde Danagúl deıtin kedeıdiń qyzy da bar edi.

 ─ Áı, qyzdar, toqtańyzdar, attaryńyzdyń basyn tartyńyzdar. Joǵarydan bir qatar attylar kele jatyr, aldynan kese-kóldeneń ótpeıik, arasynda er bastaǵan batyr bar shyǵar, sol erge aqyl aıtqan aqsaqaly bar shyǵar, batasyn alyp, alǵysyna bóleneıik. Atty kisiler aldymyzdan kesip ótsin. Sonan soń júrsek te aýylymyzǵa jetermiz, – deıdi Danagúl.

Tóle bı muny alystan kórip, qyzdardy shaqyrtady. Danagúldiń buıryǵymen qyzdar attan túsip, jaıaý kelip sálem beredi. Danagúldi sózge tartyp, danalyǵyn baıqaǵan Tóle bı quda túsip, ózine kelin etken eken.

BUQAR JYRAÝ:

Jal, quıryǵy qaba dep,

Jabydan aıǵyr salmańyz!

 Qalyń maly arzan dep,

Jaman qatyn almańyz!

Jabydan aıǵyr salsańyz,

Jaýǵa miner at týmas.

 Jaman qatyn alsańyz,

Topqa kirer ul týmas…nemese

Aı, Abylaı, Abylaı,

 Qatyn alma qaradan,

Qara týmas saradan.

Qatyn alsań qaradan,

 Aldy ketpes baladan,

 Arty ketpes jaladan...

BAITOQ JYRAÝ:

Ataıy jurtqa qol artyp,

Asyldan arý tańdap almaǵan.

 Atasy munyń maldy dep,

 Qyzynyń beti qandy dep,

Qaradan sulý tańdaǵan.

 Kúnderdiń kúni bolǵanda,

Olardan asyl bolmaǵan