«Alla qaıda?» degen sahabalarǵa aıat túsken

Imam Abdýrrazzaq ás-Sananı (126-211 h.j.) (Alla ony raqymyna alsyn) óziniń tápsir kitabynda mynadaı bir hadısti keltiredi:

«Bizge Jaǵfar ıbn Súleımen ol Aýftan ol ál-Hasannan onyń bylaı aıtqanyn jetkizedi:

«Sahabalar Alla elshisi Muhammed paıǵambardan (s.ǵ.s.):  «Bizdiń rabbymyz qaıda?» - dep suraıdy. Sonda Alla Taǵala myna aıatty túsiredi: «(Muhammed s.a.s.) Eger quldarym, Men týraly senen surasa: «Óte jaqynmyn, qashan Menen tilese, tileýshiniń tilegin qabyl etemin. Endeshe olar da ámirimdi qabyl etsin. Jáne Maǵan sensin. Árıne týra jol tapqan bolar edi» («Baqara» súresi, 186-aıat)[1].

«Eger quldarym, Men týraly senen surasa bylaı dep jaýap ber: Men shynymen óte jaqynmyn, maǵan duǵa jasaǵanda, duǵa jasaýshynyń tilegin qabyl alam, onyń tilegine qalaı da bolsa bir jaýap berem», – degen. Iaǵnı Allanyń «jaqynmyn» degeni «tez arada qabyldaımyn» degeni. Jer jaqyndyǵy, ýaqyt taǵy basqa ólshemmen esepke alynatyndaı jaqyndyq emes.

Alla estimeı qala ma dep, ǵıbadatynda jáne duǵasynda daýystap aıqaılap, baqyryp-jaqyrýǵa ruqsat joq.

Bir soǵysta sahabalar aıqaılap tákbir aıtyp, duǵa jasap otyr edi. Sonda Paıǵambarymyz (s.ǵ.s): «Sizder kereńge nemese joq nársege duǵa jasap jatqan joqsyzdar. Esitetin jáne eń jaqyndaǵyǵa duǵa jasap jatyrsyzdar», – dep ámir etken. Aıattyń túsý sebepteriniń biri de Allany uzaq dep oılaýdan saq bolý. Aıatta: «Biz adamdarǵa kúre tamyrynan da jaqynbyz» («Qaf» súresi, 16-aıat) delinedi.

Abý Naǵım «Hılıatý ál-Áýlıa» atty eńbekte Abdýlla ıbn Abbastan myna bir hadısti keltiredi: «Barlyq nársege oı júgirtińder, biraq Allanyń zatyna oı júgirtpeńder».

Qoryta kelgende, keıbir baýyrlarymyzdyń Allaǵa meken berip, sharıǵat mátinderin durys túsinbeýleriniń túp tórkini – olardyń bilimsizdikteri men adasqandardyń artynan ergendikterinde.

Nurbol Smaǵulov

[1] «Tafsır ál-Qýran lı Abdýrrazzaq ás-Sananı», 1-tom, 73-bet