ALLA DINDI TEK SÚIGEN QULYNA ǴANA BEREDI

Dinı saýattylyq dala halqy úshin kıeli mindetterdiń biri sanaldy. Qandaı jaǵdaıda da dinnen dáris tyńdap, balalaryn shynaıy ımanǵa baýlýǵa aıryqsha kóńil bóldi. Tól seniminde berik turǵandyqtan syrttan keletin rýhanı basqynshylyqqa tegeýrindi túrde tótep bere aldy. Ulttyq bolmysyn qaımaǵyn buzbaı keıingi urpaqqa jetkize bildi. Qazaq halqynda óziniń qajyr-qaıraty men aqyl-parasatynyń tereńdigine senimdi naǵyz jigitterden birneshe ónerden habardar bolý talap etiletin.

Qaıraty men aqyly saı jigit sultandaryn «segiz qyrly, bir syrly» dep sıpattaıtyn. Sol «segiz qyrdyń» biri musylmansha bilimdi bolý edi. Sondyqtan árbir talapty er musylmandyq qaǵıdalaryn basqalardan góri jetik bilýge tyrysty. Arabsha, parsysha, túrkishe oqyp, jazyp úırendi. Al dinı bilimnen maǵlumaty mardymsyz, saýatsyz jandardy bylaıǵy jurt «álipti taıaq dep bilmeıdi» dep ájýalaıtyn. Rasynda da, arab álipbıiniń alǵashqy qarpi álıftiń jazylýy tik turǵan taıaqqa uqsaıdy. Al muny bilmegen jan naǵyz nadan dep tanylǵan.

Abaı zamanynda namazdyń sharttaryn durys bilmeıtin, duǵalaryn jóndep oqı almaıtyn adamdar qazaq qoǵamynda eń qor, nadan adamdardyń qataryna jatqyzylǵan. Óıtkeni sol kezdegi qazaq qoǵamynda dinnen beıhabar bolý, namazdy, Qurandy durys oqı almaý, paryzdaryn bilmeý úlken aıyp sanalǵan. Ony Abaıdyń Abyraly degen dosyna jazǵan ájýa óleńinen ańǵarýǵa bolady.

Men jasymnan kóp kórdim,
Musylman men kápirdi.
Abyralydaı kórmedim
Namaz bilmes paqyrdy.
Qyraǵatyn oqytyp
Kórip edim, shatyldy.
Nıet qyla bilmeıdi,
Ne qylady nápildi?!

Osylaısha Abaı Abyraly degen dosynyń namaz oqyǵanyn ájýa etedi. Onyń Káýsar súresin qate oqyp, namazdyń paryzdaryn durys bilmeıtindigin synaıdy. Namazdyń paryzdaryn tolyq bilmegen kisi úshin nápil oqyp taqýasynýdyń jóni qalaı dep aıyptaıdy.

«Dindi bilmegen dymdy bilmeıdi» degen qaǵıdany bilim alýda basty nazarda ustaǵan qazaq halqynyń bul ustanymy sharıǵat darııasynan alynǵan. Islam dini musylmandardy bilimdi bolýǵa shaqyrady. Naǵyz baılyq bilim ekendigin naqtylaıdy. Qudaı týraly ilimniń, sharıǵat iliminiń Jaratqannyń tańdaýly qulyna beretin baǵa jetpes tartýy ekendigin aıtady.

Alla Taǵala bylaı deıdi: «Rabbym! Bilimimdi arttyr» dep aıt».
Paıǵambardyń (Oǵan Allanyń salaýaty men sálemi bolsyn)  da bilimniń artyqshylyǵy haqynda aıtqan ósıetteri kóp.

Allanyń Elshisi (Oǵan Allanyń salaýaty men sálemi bolsyn)  bir hadısinde: «Men úshin ǵıbadattyń artyqshylyǵynan góri bilimniń artyqshylyǵy súıiktirek. Dinderińniń eń qaıyrlysy – taqýalyq», – degen.

Aıshadan (Oǵan Alla razy bolsyn)  jetken rıýaıatta Allanyń Elshisi (Oǵan Allanyń salaýaty men sálemi bolsyn)  bylaı deıdi: «Dańqty hám ulyq Alla maǵan: «Kimde-kim bilim alý úshin jolǵa shyqsa, Men onyń jumaqqa baratyn jolyn jeńildetemin», – dep ýahı túsirdi».

Mýǵaýııadan (Oǵan Alla razy bolsyn) jetken rıýaıatta Allanyń Elshisi (Oǵan Allanyń salaýaty men sálemi bolsyn): «Alla kimge bir qaıyrlylyq qalasa, onyń dinı bilimin arttyrady», – degen.

Abdýlla ıbn Masǵudtan (r.a.) jetken rıýaıatta Allanyń Elshisi (Oǵan Allanyń salaýaty men sálemi bolsyn) : «Shyndyǵynda, Alla dúnıeni súıgen qulyna da, súımegen qulyna da beredi, al dindi tek súıgen qulyna ǵana beredi», – dep aıtqan.

"Din men dástúr" kitabynan