«Adamzattyń bárin súı baýyrym dep...»
Bir ana, bir atadan týylyp, bir shańyraqtyń astynda er jetip, boı jetken adamdardy bir-birine baýyr dep ataımyz. Alaıda «baýyr», «baýyrmashyldyq» degen uǵymdardyń aıasyn tek qandyq týystyqpen nemese bir úıde ómir súrýmen ǵana shekteý durys emes. Óıtkeni, aqıqat dinimiz tek bir atanyń perzentterin emes, búkil musylman ataýlyny bir-birine baýyr ekendigin nasıhattaıdy. Qasıetti Quran Kárimde: «Shyn máninde, múminder bir-birine baýyr. Sondyqtan týystaryńnyń arasyn jarastyryńdar («Hýjýrat» súresi, 10-aıat), – degen de aıat bar. Sondaı-aq, Alla elshisi (s.ǵ.s.) «Sender ózderiń úshin qalaǵandaryńdy baýyrlaryń úshin qalamaıynsha tolyq ımandy bolmaısyńdar» degen hadısi arqyly musylmandar arasyndaǵy qarym-qatynasty retteıtin uly erejeni bildirdi. Aqıqatynda da, baýyrlyq sezimniń buzylýy kóp jaǵdaıda adamdardyń tek qara bastaryn oılap, ózgelerdi esepke almaýdan týyndaıdy. Ózi kóbirek nársege ıelik etse, óz jaǵdaıy jaqsy bolsa, tek óziniń aıtqany júrip tursa, tek óziniń tamaǵy toq, kıimi kók bolsa dep tilep, al qasyndaǵy baýyry ne bolsa ol bolsyn dep nequraıly qarasa, adamdar arasyndaǵy baýyrlyq baılanys álsireıdi. Birte-birte tipti úziledi. Mundaı jaǵdaıda adamdardyń birge týǵany da ról oınamaı qalýy yqtımal. Al ózimizge bar qalaǵanymyzdy ózge úshin de bolsyn dep qalasaq, onda baýyrmashyldyq barynsha kúsheıetini daýsyz. Muny baýyrmashyldyqty nyǵaıtatyn birinshi qaǵıda dep ataıyq.
Endi Islam tarıhynan, sańlaq sahabalar ómir súrgen altyn dáýirden baýyrmashyldyqtyń bir úlgisin keltireıik.
Bir kúni Alla elshisine (s.ǵ.s.) birneshe kún nár tatpaı, ashtyqtan búkil ál-dármeni quryǵan bir kisi kelip: «Ýa, Allanyń elshisi, mynadaı qıyn jaǵdaıǵa tap boldym» dedi. Alla elshisi (s.ǵ.s.) óz áıelderine jiberip edi, olardan da tiske basar eshteńe tabyla qoımady. Sonda ardaqty Paıǵambarymyz (s.ǵ.s.) sahabalaryna: «Búgin túnde bir adamdy qonaq etip, Allanyń rahymyna bólengisi kelgen jan bar ma?» dedi. Mádınalyq ansarlardan bir jigit ornynan turyp: «Men kúteıin» dedi. Sóıtin álgi kisini ertip úıine keldi. Kele sala áıeline: «Bul kisi Paıǵambarymyzdyń qonaǵy, eshteńeńdi aıap qalma» dep sybyrlady. Sonda jubaıy: «Alla kýá, kishkentaı qyzymyzdy aldaýqyratatyn az ǵana azyqtan basqa eshteńe joq» dep úıdiń jaıyn aıtty. «Onda bylaı jasa, – dedi úı ıesi, – Qyzymyz qarny ashyp jylasa, ony uıyqtat. Al baryńdy qonaqtyń aldyna ákelgende, shamdy sóndirip qoı. Ózimiz tamaq jep otyrǵan sekildi bos qasyqty qımyldatyp otyraıyq». Bárin dál osylaı jasady. Ertesine álgi jigitti kórgen Alla elshisi (s.ǵ.s.) bylaı dedi: «Alla Taǵala pálen erkek pen túgen erkektiń túndegi isterine razy boldy. Sóıtip myna aıatty túsirdi dep: «Ózderi muqtajdyq tartsa da, olardy ózderinen artyq kóredi», – degen aıatty oqyp berdi («Hashyr» súresi, 9-aıat).
Mine, bul oqıǵaǵa qarasaq, qonaq ta, kútýshi de bir ata, bir anadan týmaǵan. Alaıda, olar Allaǵa shyn berilgen musylmandar edi. Osy jerden baýyrmashyldyqty kúsheıtetin ekinshi qaǵıdat shyǵyp otyr. Musylman adam ózi qınalyp otyrsa da, baýyrynyń jaǵdaıyn ózinen artyq kóredi.
Aqıqatyna qarasaq, jer betinde eshbir adam alaýyzdyq, jek kórýshilik, dushpandyq degenderdi jaqsy dep atamaıdy. Altaýdyń ala bolýyn aqtaıtyn eshbir zań nemese dástúr joq. Biraq aınalamyzda bir-birimen durys baýyr bola almaı júrgen adamdar kóp ekendigin de eshkim joqqa shyǵara almaıdy. Adamdar arasyndaǵy baýyrmashylyqtan artyq baılyq joq ekendigine taǵy da bir sendirgimiz keledi. Qarap otyrsaq, adamdardyń bir-birine jaýyǵatyndaı, qýlyq-sumdyqpen birin-biri aldaıtyndaı, bolmashy nárse úshin eshteńeden taıynbaı bir-birine zulymdyq jasaıtyndaı úlken sebep te joq. Al kerisinshe, dos bolýdyń, jaqyn bolýdyń, baýyr bolýdyń sebepteri kóp. Solardyń birdi-ekisine toqtalaıyq.
Aqylǵa salyp kóreıikshi, bir kemede júzip bara jatqan adam qasynda birge otyrǵan adamnyń sýǵa batqanyn qalaýy durys pa? Árıne joq. Endeshe, barsha musylmandar Islam degen alyp kemede bara jatqan joq pa? Ekinshiden, ózimiz otyrǵan úıde eshbir adamnyń otqa janǵanyn qalamaımyz. Óıtkeni, ózimiz sol úıde otyrmyz. Al bile bilgen adam úshin bizdi qorshap turǵan on segiz myń ǵalam uly Jaratýshy ıemizdiń ǵajaıyp úıi. Demek ondaǵy adamdar bir-birine baýyrmyz. Abaı atamyzdyń: «Adamzattyń bárin súı baýyrym dep», – degen danalyq oıynyń bir sebebi osy bolsa kerek.
Sondaı-aq búkil musylmandar Qubylaǵa bet buryp namaz oqımyz. Qubyla – Allanyń úıi. Sondaı uly ortaq qundylyǵymyz bola tura musylmannyń bir-birimen baýyr bola almaýy aqylǵa da, qısynǵa da teris. Óıtkeni bárimiz bir Allanyń úıine bet buryp turyp, kóńilimiz ár jaqta bolyp tursa, ol musylmandyqqa da jat.
Sonymen qatar, buryn mektepte búkil synyptastarymyz bir muǵalimnen tálim aldyq. Muǵalimimizdiń ortaq bolýynyń ózi bizdi on bir jyldan soń, qımaı qoshtasatyndaı baýyrmal etip shyǵarmap pa edi? Al endi musylman jamaǵatynyń muǵalimi emes, Jaratýshy ıesi men Paıǵambary bir emes pe? Tym bolmasa, osy úshin baýyrlar arasyndaǵy búkil jek kórýshilikti qııýǵa bolady.
Taǵy bir másele, bárimiz erteń bul dúnıedegi dám tuzymyz taýsylyp, arǵy ómirge kósherimiz anyq. Ol jaqta kútip turǵan qabir, mızan tarazysy, sırat kópiri, mahshar alańy, jumaq pen tamuq bárimizge ortaq. Bulardyń bárinde de baýyrmashyldyqtan bezýdiń zııany kóp.
Mine, osynshalyqty baýyrmashyldyqtyń sebepteri turǵanda, altybaqan alaýyz bolý eshbir zańnyń sheńberine syımasa kerek. Baýyrmashyldyqty buzatyn bir ǵana sebep bar desek, ol bizdiń qý nápsimiz. Demek, jaýlasý kerek bolsa, júregimizdegi tákkapparlyq, kóre almaýshylyq, kekshildik, óshpendilik, jeńiltektik, nápsiqumarlyq sekildi myńdaǵan rýhanı dushpandarymyzben jaýlasaıyq. Laǵyneti shaıtanǵa qarsy turaıyq. Biraq óz qandastarymyzǵa, dindesterimizge, otandastarymyzǵa, taǵdyrlastarymyzǵa esh ýaqytta dushpandyq jasamaıyq.
Sóz sońynda tilerimiz, Alla Taǵala barsha halqymyzdy tánderi bólek bolǵanmen, oıy bir, arman-tilegi, nıeti bir, maqsaty bir baýyrlarǵa aınaldyrsyn.
Asylbek ÁÝESHANULY
