ADAMNYŃ EŃ JOǴARǴY DÁREJESI - ALLANY TANÝ
Iman – ómirdiń qıyndyǵyn jeńildetip, ashysyn lázzatqa, qorqynyshty shattyqqa, qarańǵyny jaryqqa aınaldyratyn tylsym kúsh. Aınalaǵa ıman kózimen qaraǵan jan ómirdegi kez kelgen oqıǵadan ǵıbrat alady. Iman pendeniń ómir asýlaryna shýaq shashyp nurlandyrady. Mysaly, qarańǵy ormanda ketip bara jatqan adam qoryqqannan qos kórinip, qalaısha záýlim aǵashty qubajyqqa uqsatyp úreılense, araılap kún shyqqanda záresin alǵan nárseniń qorqynyshty emes ekendikterin kórgende sonshalyqty kóńili ornyna túsip jaılanady.
Naýqastyń dertin Allanyń synaǵy dep bilip, basyna kelgenge nalymaı sabyrlyq tanytsa, hadıste aıtylǵandaı ystyǵy kóterilip denesiniń qaltyraýy arqyly aǵashty silkigende ondaǵy qýraǵan japyraqtarynyń samsyp tógilgeni sekildi kúnalarynyń tógilip, tazaryp jatqanyn paryqtasa, árıne, shaǵymdanyp, narazylyq tanytpaıdy. Qıyndyqqa tap bolǵan adam sabyrlyq tanytqan jaǵdaıda, Paıǵambarymyzdyń aıtqanyndaı, onyń qarymyna jánnattan erekshe syı beriletinin eske alǵanda kóńili jaılanyp, jarym kóńiline medet bolary sózsiz.
Imanmen nurlanǵan júrek Jaratqan ıeniń eń kórkem esimderiniń tamasha aınasyna aınalady. Óıtkeni Qurandaǵy myna bir aıatta: «Biz adamdy eń kórkem beınede jarattyq» («Tın» súresi, 4-aıat) deıdi. Imanyn shyńdaý arqyly perishtelerdiń ózin shań qaptyryp ketedi. Al eger júrekte ıman oty tutanbasa, onda bul teńdessiz óner týyndysy bes tıynǵa tatymas nársege aınalady.
Shákárim atamyz bul jaıly:
«Adamnyń syrtqy dene jaralysy,
Nápsisi aıýanmen anyq teńdes.
Bólektigi jalǵyz-aq taza aqylda,
Áliń kelse, jol tap ta, osyny emdes!» – deıdi. Iaǵnı, fılosoftardyń paıymdaýyndaǵy «oılanatyn haıýan» dárejesine túsedi. Joǵaryda keltirilgen aıattyń:
«Sodan keıin ony eń tómengilerden de tómen ettik» («Tın» súresi, 5-aıat) deý arqyly ımansyz qara júrek adamdyq shekarasynan attap, haıýandyq mejeden asyp, aýyz aıtýǵa barmaıtyn tómen dárejege túspek. Maılyqoja aqyn bir óleń shýmaǵynda:
«Allanyń aty ashady kóńildegi qarańdy,
Nyshany deıdi peıishtiń jazǵy soqqan samaly»,– degen eken. Eger júrekte jaratqan Iege degen ıman bolmasa, aınalada qorshaǵan nárselerdiń bári jaý, ómir degeniń kim kúshti bolsa sol jeńip shyǵatyn arpalys alańyna aınalyp, adam eshqashan tynym tappaı ómirin qynjylyspen, ózgege senimsizdikpen, al ólimdi oılasa tipten úreıden arylmaǵan kúıde kún keshedi. Óıtkeni ólý – topyraqtyń baýyryna túsip shirip joq bolý, jaryq dúnıede súıgenderimen qosh aıtysý, jalǵandy jalpaǵynan basyp jıǵan-tergen mal-dúnıe men ataqdańqynan aıyrylý sekildi kórinip júregine tynym bermeıdi. Imansyz adam jaıly Quranda: «Olardyń kóńilderin jáne kózderin (aqıqatty túsinýden) teris aınaldyramyz da, budan buryn senbegendikteri sııaqty olardy sergeldeńdikke salyp qoıamyz» (Ánǵam súresi, 110-aıat) dep sıpattaǵan. Rasynda, naǵyz baqytsyz – taqyrǵa otyrǵan adam, ıman baılyǵynan qur qalǵan jan. Iman eki dúnıe baqytyn syılasa, ımansyzdyq osy dúnıede hám aqyrette de qasiret tartqyzady.
Jáne Jaratqan ıemiz: «Al kim Meni eske almasa, kúdiksiz, oǵan bir tar turmys bolady» («Ta-ha» súresi, 124) dep osy máseleniń mánin ashýda. Mine, ımansyz ótken ómir netken ókinishti deseńizshi! Qarańǵylyqtan, ómirdiń qıynshylyǵynan ózderin aryltyp, jandaryna rahat syılaımyz dep óz ómirlerin qııatyn keıbir ımansyzdardyń ómiri osyǵan úlken mysal. Qazirgi tańda sýıtsıd oqıǵalarynyń álemde órkenıeti damyǵan elderde kóp oryn alýy bizge kóp nárseden syr uqtyrsa kerek. Allanyń adamzatty baqytqa bastar zańdaryna qulaq aspaı, ómirdiń mánin tek materıaldy baılyqtan izdegenderdiń jaǵdaıy qandaı ókinishti!
Ateıstik ıdeologııanyń yzǵary qaıtyp, Islam qaýqary artyp aıqyn kórine bastaǵan qazirgi zamanda oılanǵan adam úshin kóptegen ǵıbrattar bar. Materıalızmge súıengen ateıstik túsiniktiń joıqyn soqqy jeýi bizderdi Alla taǵalanyń sharıǵatyn moıyndaýǵa jeteleıdi. Aram pıǵyldy, qaraý jandar aspanda jarqyrap turǵan kúndi qansha búrkemelemek bolsa da oǵan shamasy jetpedi. Olardyń paıymdaýynsha, bilim-ǵylym sharyqtap damyǵan saıyn Qudaıǵa degen senim ózdiginen joǵalýy kerek edi. Alaıda álemde oryn alyp jatqan dinge degen erekshe qulshynys olardyń teorııalarynyń barlyǵynyń kúlin kókke ushyrdy.
Sondyqtan Alla tarapynan kelgen elshilerdiń shynshyl ekenin moıyndaıtyn ýaqyt jetken sııaqty. «Iman keltirip, izgi is istegen er men áıelderge baıandy ǵumyr beremiz. Ári olarǵa istegen isteriniń qarymyna keremet syı arnaımyz» («Nahyl» súresi, 97-aıat). Bul jerdegi baıandy ǵumyrdyń aıasynda júrekterdiń ornyǵyp jaı tabýy, ar-ujdandarynyń taza bolýy, qandaı jaǵdaı bolmasyn salqynqandy bolýyn, basyna bir jaı tússe júreginiń tynysh bolýyn aıtady. Osyndaı dárejege jetý Allany rabbym dep, Islamdy dinim dep, Muhammedti (s.ǵ.s.) paıǵambarym dep razylyq tanytqan adamnyń qolynan ǵana keledi.
Jaratylýdyń eń joǵarǵy maqsaty – Allaǵa ıman keltirý. Al adamnyń eń joǵarǵy dárejesi Allany taný. Al jete tanyǵannan keıin Ony jaqsy kórý erekshe bir lázzat bolmaq. Ulyq Jaratqandy tanyp, jaqsy kórý búkil baqyttyń, al ony tanymaý qasiret pen qaıǵynyń qaınary.
