ИМАМ АҒЗАМНЫҢ ЖАБАУЫ

Пайғамбарымыз (с.а.у) былай деген: «Мына адамдар (алғаш кіргендермен бірге) жәннатқа кіре алмайды. Олар: сараң адамдар, адамдардың арасына іріткі салғандар, қиянат жасағандар, қол астындағыларға (жұмысшыларына) дұрыс қарамағандар». (Мүснәд Ахмед ибн Ханбал)

Басра қаласына Рум елінен (әлемді мәңгілік деп сеніп, Алла тағалаға сенбейтін) бір атеист (дәһри) келіп, Ислам ғұламаларымен пікір таластырады.

Имам Ағзам (рах.)  ұстазы Хаммадпен бірге ол болған жерге барады. 

Дәһри мінберге отырады да, алдына біреуінің шығуын сұрағанда Имам Ағзам келеді. 

Имам Ағзамдың өте жас болғанын көрген Дәһри, оны көзіне ілмеді. Бірақ Әбу Ханифа (рах.), өзіне өте сенімді еді. Пікірталасты бастау үшін Дәһриге бір сұрақ қоюды талап етті. Сонда Дәһридің алғашқы сұрағы мынау болды: 

«Әуелгісі мен соңғысы болмаған бір нәрсенің бар болуы қалайша мүмкін болады?». Имам Ағзам (рах.):

«Сан санауды білесің бе?» - дейді. Дәһри:

«Білемін» - дейді. 

«Олай болса бірдің әуелгісі не?» - деп сұрады. Дәһри:

«Бір саны сандардың алды. Оның алдында сан жоқ» - дегенде Имам Ағзам:

«Жай бір санының алды болмаса, нағыз шын болған Алла тағаланың әуеліні қалай ойлауға болады» - дейді. Дәһри бұл жауапқа не дерін білмеген соң екінші сұрақты қойды:

«Әр нәрсенің бір бағыты бар. Алайда Алла тағаланың бағыты қай жақта?». Сонда Имам Ағзам:

«Шамды жаққан кезде оның жарығы қай жаққа шашылады? Қай жаққа оның жарығы түспейді? – деп сұрады. Сонда дәһри:

«Шамның жарығы бір бағытқа тиеслі емес, жан-жаққа шашылады» - деп жауап берді. Имам Ағзам (рах.):

«Олай болса, Алла тағаланың бір жақта болатынын айтып, қай жерде де болатынын қалайша қабылдамайсың?» - дейді. Дәһри тағы да айтарға сөз таппай үшінші сұрағын қойды.

Пайғамбарымыз (с.а.у) былай деген: «Ілім – Исламның өмірі және иманның тірегі. Кімде-кім ілім үйретсе, Алла тағала оның сауабын толық береді. Кімде-кім оны үйреніп амал жасаса, Алла тағала оған білмегендерін үйретеді». (Суюти, әл-Жамиғ ус-сағыр)

Имам Ағзамға үшінші рет мына сұрақты сұрады:

«Әрбір жаратылыстың орны, мекені бар. Ал, Алланың мекені қай жерде?». 

Имам Ағзам, қолына бір кесе сүт алып:

«Мынаның ішінде май бар ма? Бар болса қай жерінде?» - деп сұрады. 

Дәһри: «Май белгілі бір жерде емес, әр тарапында бар» - дегенде Имам Ағзам:

«Мәңгілік болмаған бір нәрсенің жағдайы осындай болса, барлық жаратылыстарды қоршаған Алла тағалаға қалайша бір мекен тағайындай аласың? Ол мекеннен ада әрі пәк» - дейді.

Дәһри жауап бере алмай, келесі сұраққа көшті: «Алла қазір немен айналысып жатыр?». Имам Ағзам:

«Осыншама сұрақты сен мінберде сұрадың, мен төменнен жауап бердім. Ал енді сен төменге түс, мен де мінберге шығып жауап берейін» - дейді. Дәһри ұсынысты қабыл етіп мінберден түсті. Имам Ағзам мінберге шығып, былай деп жауап берді: 

«Қалағанын жоғарлатады, қалағанын да төмендедеті (қорлайды)». Бұл жауапты естіген Дәһри, айтарға сөз таппай қара бет болып ол жерден кетеді.